HNEHTU NGAWICHAWI. BUNG 25- NA.

HNEHTU NGAWICHAWI

BUNG 25- NA.


Laikunga," zawlbuka an zawn phei chuan a hliam te chu sil fai sakin diar chuan an han tuam sak a, an piak lawk a mi Biakvela ngal ruh tliaka ṭe deuh rawng rawng chu Bawlpu chuan dim tak mai hian an han tuam sak a, ramhmul damdawi Kamsahulh( Sangha vuakna chikhat, ru ṭha tak) hnah chu nuai sawmin a ngalruh tliak ah chuan a han bel mawlh mawlh a.



Val upa chuan kan Bawlpu in a hna a zawh tawh chuan Biakvela hi an in ah hruai haw u la, a dam ṭhat ve leh Tlangchil tur a ni ang an ti hmak mai zawng, damṭhat thuai thuai pawh a chakawm lem loh viau ta ve ang.



Val upa chuan, Laikunga kha chu a lu kha a la hai dawn a, a hliam khan khawsik pawh a neihpui mai thei, muangchang khan tuala mei bulah khan in lo va mut rem mai dawn nia. Tih pah chuan Thangria leh Lutvela chu rum taka melh pah chuan Tuaka kut in tuar ve lo hlauh chu in vannei hle mai ka ti an tih lai chuan, Sawia chuan kil khat aṭang hian," Val upa lam chu melh pah hian nang chu awm lo la chuan ka chan sawm vek ang an ti chang fak mai a.



Val upa chuan tlangvalte u kan tih tur hi in hai ka ring lo ve. Thangria leh Lutvela hi a mit tuam sak ula an kut kha hnungkhirh rawh u le an tih meuh chuan Thlangchil tur pahnih te chuan an hlauin an khur ta zawih zawih mai a. Val upa chuan mi pa ve lem si, beihrawn a zawnga chet in han thawh na vei chu le, in chung a pik khawp ang an ti chang fawk a.



Tuaka hnar thi reh thei lo chu Sawia leh tlangval pahnih te chuan an lo la buaipui laih laih a. Tuaka chuan, e khai! Aihnahpa," kut a tam em a ni ka rin aiin ka na lo ve tiin an nui chhuak sak a." Sawia chuan engmah sawi lovin mu hahdam rih phawt mai teh. Kan lal fanuin a duat chak khawp ang che an ti zauh a.



Val upa chuan, hruaichhuak ru le, Phanpui kung piah a, Builukham hmunah khan in lo dinpui dawn nia meichher kha pathum dep kai ula, tiin a hna chu tlin tak leh zo takin an sem kual zung zung a, zawlbuk tual a, mipui pungkhawm te chuan an Val upa chu dikna ngaina mi a nih avangin a thil tih tur leh a ruahmanna chu sawisel ngam pawh an awm lo, an tui lian thlir vauh vauh ringawt a.



Lal pa chuan, a khawnbawlte en vung vung pah chuan Val upa te hmalakna ah hian inrawlh ka tum hauh lo a nia, tlangaupa," rap chungsanga mi kha han chawi thla leh la, kan Tlangsawi nei tur lawmnan an ti hmak mai chu khawnbawl leh upa te chuan an lalpa chu ṭul lohah a in rawlh mai mai dawn lo tih an hriat avangin nopuia zu dawm tur chuan an mawnghun te chu an han siam rem sauh sauh hlawm a.



Thlahtea chuan Ṭhasiama beng bulah chuan zawi sap hian U Laikunga buan kan pum pelh e an ti sak a. Ṭhasiama chuan kan Val upa remruatna hi zawng a sual ngai lo ve, Bulthanga khu han mitmei zauh la, Thangria te ṭhiandun saw kut thak i va hnawih ve teh ang u. Sawi sep an kaina hi a rei tawh lutuk an ti chhuak phawng a. Thlahtea chuan," nia maw le, mahse, U Sawia mitmei hmu hmasa ila hawh i zu pawh ang hmiang, U Tuaka dinhmun hriatchian pah fawm in tiin Zawlbuk bawhbel bawhliam in Sawia te lam chu an pan nghal a.



Thlahtea chuan U Sawi," U Tuaka chu a ṭha maw," an ti nem dap a. Sawia chuan lo melh zauh pah hian, aw hei avgnar thi chhuak pawh a reh dawn ṭan e an tih chuan, " Ṭhasiama chuan kan lo hre har a ni, awm ve ngat i la chuan ai a u te pawh ni raw sek sek, kan chakna enchhin nan U Tuaka chu han puih ve a chakawm tehlul nen ," Kan Thangliana reng reng pawh chuan lo puih ve awm tak an ti nang ngang a.



Sawia chuan,," in rilru put dan tur chu ka hrethiam lutuk, Thangliana kha a dawihzep vang a ni lova, a dinhmun a in hrechiang a, mualpho takin hun a hmang mek a ni a, buainaa in hnuh luh leh kha a hreh em vang zawk a ni. Thangliana hi in ṭhian ṭha hle tur a ni. Thlahthlam hauh lo ula, Tuaka hi han ziaawm deuh se in hnung ka rawn zui ang nge, kan Val upa huhang kha va chhim ve teh u khai tiin Tlangsawina tur lamah chuan a tirliam nghal a.



Builukham hmun an vacthlen chuan Val upa chuan tlangval tlawmngai khan Zawlbuk lamah let leh lawk ula, Bawhbel sira mausep tum pathum kha va la leh lawk mai teh u an tih chuan Thlahtea chu phur takin kal an tum a leh hawi chiah chu Sawia Mausep hlam chen vel pathum lo hum phei an hmuh chuan saw, U Sawia'n a rawn keng tel hlauh mai. An tih chuan Val upa chuan a ṭhat hlauh chu tiin Thangri i ke dinglam khai kang rawh an ti vin ṭhawt mai zawng rang takin Thangria chuan an khaikang vu a.



Sawia chuan Mausep chu lo pe vat in a ke phah ah chuan vawi thum zakkau meuh in an hlap mai zawng, Thangria chu a ṭe ṭha duh teh e. Ngaihdam a dil chuk chuk a. Thangria leh Lutvela chu an ke phah ah duh chur khawpa an hlap hnu chuan an mawngah tlangval kal zawng zawng chuan an hlap kim ṭhap bawk a. Ti chuan an kut phuarna leh an mit tuam chu phelh in ngaihsak lek lo chuan zawlbuk lam an pansan ta a.




A tuk khua a lo var chuan, Sawia chuan Saingur," vawin lam chu kaiṭen hi lo thawm ṭha mai ta che. Thlahtea te ṭhianthum lakah ka lo intiam tawh sia, hei Tuaka hi a la nuamsam lo nen keiman ka ho a ngai ta sia an tih chuan Saingura chuan aw le, zu kal tawh khai, keiman ka lo ti ang nge an ti a.



Ti chuan kawtchhuak lamah an liam nghal a. A naute ho chuan lo nghak ṭhap in an zingah chuan Thangliana pawh a lo awmtel ve nghe nghe a. Sawia chuan Thangliana lah ni reng che chuan a ṭha e," ti khan inthlahrung hauh lo in kan kiangah hun i hmang ṭhin tawh dawn nia tiin nel awm tak hian an nuih sang a.




Sawia chuan ti hian Vaawk ram kan dai lut ang nga, kan chi khur lam kha kan fang kual ang. Kan ram valh chin pawh ngun taka in zir chian a ngai dawn a, nakin zelah in tan vek a nih dawn avangin in rah chin a piang kha in bel hle tur a ni an ti charh charh a.




Vaawk ram an han dai luh chuan Nghal rual ho hnu chu a lo chiar in hnu te chu a tharlam hlawm em em mai a. Sawia chuan hei le, sahnu hi kan kal chhan a ni lo va, helai zawlah hian nunchan in zir ang. Thlahtea leh Thangliana kha in kawp ula, nasa takin in thinlungah lhan huatna in nei tur a ni a, mahse in fimkhurna kha hloh hauh suh ang che u. Ṭhasiam leh Bulthanga kha in kawp ula, in hriam kha a bil lam zawngin in lek dawn nia an ti a.



Ti chuan mihrangval ni tura tlangval tuaitir pali in huat hmel taka in veh ṭham ṭham te chu Sawia chuan leh an ti tuarh a, chu tak leh in bawh nghal rawk in, Thlahtea chuan Ṭhasiam," i hnuk ka chat, tlawm mai rawh, ka kawlhnam in i dul a tai thler tiin an nuih sanga, Ṭhasiama chuan a leh pek ah chuan an ti chiah chu Sawia chuan Ṭhasiam," a lehpek a awm lo ve," ti khan pialralah i hmachhawn che tla i thlir a ngai tawh ang an ti chang fak mai a.



Ṭhasiam," i kut veilam kha a khawr lutuk a nih kha, Bulthang," he lam ah aw, tih leh zik zaka tlan rual in Bulthanga kawlhnam lo vai chuak chu bum zauh in leiah in bin in , Sawia chuan,Bulthang," i kaihzactha ka chhat e, ti khan che leh tur i awm tawh lo, ka kutah i in pek mai a ngai a ni an ti a, ti chuan chawhma ṭhak an han zir leh chuan Sawia mit chu a tlungin a naute ho hmasawn chak zia an hmuh chuan a nui leh hau ṭhin a ni.




Sawia chuan chaw fak ila, tuibur hmuamda vel kan puar tlak fel nan kan chawl ang nga, kan perh tarna lam kan pan ding ngal ang, tiin hla taka silai puak ri thawm a beng fing takin a hriat ruai ruai na lam chu an melh vawng vawng a. A naute hian sialai puak thawm kha an hre ve hauh lo mai a, helam ah an khaw mi ram chhuak an awm lah a hre hek lo. Ngaihṭha zan lo chuan a nau te che vel chu a thlir dauh dauh a.


Puar takin chhun chaw an faka, tuibur hmuamda vel an ṭhut chawlh chuan an perh tarna lam pan chuan an kal ta ṭham ṭham a. Tlai lam a ni a, tlai ni tla tur pawn mihrangval te chu thing hnah kar aṭang chuan a rawn en tlang sen phat a. Sawia chuan kan hun hman dan tur hian a zir lo mai thei a ni, mau zik no kha in hmuh ang a piang thuk phum turin in ak dawn nia tiin a nau te ho chu a hrilh malh malh reng a.



Ti chuan an perh tarna hmun an thlen dawn hnaiah ah chuan kawngthar sah en Hmar lam tantlang zawnga lo in phan riak chu Sawia chuan a va hmu ta tlat mai le. A naute chu ti ding in, a mal te te chuan kan khua hian mikhual kan nei em le an tih chuan a naute ho chuan mikhual an neih awm pawh hre lo chuan an lu an lo thing hlawm a. Sawia chuan, a ṭha e, kan ram valh chin lo dai luta, kawngthar rawn sah tu te hi nakim zelah pawh in ngaina tur a ni lo, kan tana mi hlauhawm an ni chawk ṭhin. Silai fawng li kan kawl a, a mu erawh eng emaw palhah kan khek hram hram dawn nia.


Kan ram valh china kawng rawn sah thar hi kan zui ang tiin Hmunnghak Pasalṭhate thil tihah chuan a rinlut ta hmiah a. Mahse a naute hnenah chuan engmah a sawi lang lem lo.



Sawia chuan, in kut khan in ralthuam kha hlat suh se. Engpawh kan tawk thei. Mahni khaw tana bei mihuaisen te u, engpawh hmachhawn ila fimkhurna nen hmalam pan ang aw an tih chuan a naute ho chu an lo phur hle mai.



Ti chuan le, Kawng thar sahen  lam chu an chhui zui nghla zar zar a. Sawia chuan, e he heu en teh u, Nghlapui bu hmuin an rawn chhui lut a nih khu le tiin nghalpui bu lian ṭha tak awmna lo khuar deuh kak chu an kawk vu a, Ṭhasiama chuan U Sawi," engtin nge ni zel dawn an ti ha a," Sawia chuan kan kal zel ang. Kan pharmau awmna lam pawh kan chuangkai ṭep tawh e. He hnu hian khawi khawlam nge a pan tih hi kan chian a ngai. Mahni ramvalh lo china huangtau taka chet thawh ṭhin te hian kan pawi an sawi a ni tih leh min hlauh lo zia leh ngaihnep zia kan chungah an lantir a nih hi an ti sap a.



Ti chuan le, a bengin silai rikna lam a tin zawn an han chuankai chuan khua chu a thim chhalh tawh mai a. Mauhlingnei(phar mau) hmun an thlen chuan Sawia chuan, tiang hian a ni maw kan in zahpah loh le tiin an mau rauh em em hmun chu a lo thleh hun maia suamsamna hnu lah chu a pe un mai leh nghal. Sawia chuan khawi khua pawh ni raw sek sek, min zui dawn nge in let dawn le? Kei chuan ka umzui zel ang an ti chang fak mai a.




A naute ho chuan let leh chi kan ni tawh lo ve. Dam leh tlang khat ah, thih leh ruam khat ah an han ti chang ve fak mai a,,Sawia chuan aw le, kan kal zel ang. Hmunnghak khua an nih ngei kan ring. An pasalṭha Dorema leh Tlangthanga chanchin hi hrilhnawn leh kher in ngaih ka ring lo ve. Hlauhna pianpui hauh lo mihuaisente in ni tih hi tunah in lantir a hun e. Tiin chak tak maiin Hmunnghak khua chu an han pan vang vang mai a.




A karah zan khat an han riah chuan faisa thlak tur pawh nei lovin tumbu leh Mau zikno chu chaw ah an han ring zet zawng ei har an ti ngang ngang hlawm hle mai. Mahse tumah an phun nawi hauh lo. Nakin zela an tan vek a ni tih chu hrilh khe an ngai lo.



Ni a vanlaizawla, an hnu chu chhui zel in Hmunnghak kawt chhuah an han chuangkaia, Hmunnghak khua an han thlir chuan a khawcthleng a nuam in an khaw boruak chu a zang vah mai a. Sawia chuan le, ka kua a ruakin kan thin a chhe tlang dawn hle a mahse in sum ngaih hunlai tak a ni tih kha vawng reng ang che u. Ti hian lalin lam kan pawh nghal lovang, kan pum hnawh puarna lam kan ngaihven hmasak a ngai dawn a, in lo awm hmasa berah kan chuangkai ang an tih chuan khawchhung lam an pan ding nghal a.



In lo awm hmasa berah chuan luh an han dil a, nutling la valai tak hian e heu in va hlauhawm khup khup ve le, khawilam lal tui tlan nge in nih le an tih chuan Sawia chuan Murlen khua kan ni e, hei kan lo kalna lamah hian in khua kan rawn dai lut a ni ka pi," eng emaw tal in gnawhpuarna te a awm mai lo'ng maw tiin zah pawh dawn lovin kan hmai eng kan rawh sih hmuh tawp che a ni an ti a.


Chu nu chuan an en vang vang a. Aw haw haw lo kal teh u hei ba pui chhum ṭhahnem tawk tak a awm e an ti chuan an lut nghal a. Duh tawka an eipuar hnu chuan Sawia chuan hei in khua chu in pasalṭha te kaihhruaina hnuaiha thla a va muang awm siai siai ve le an ti zauh a. Chu nu chuan ni e, pem thar awm ve leh zeuh zeuh te nen chuan kan pung chak ve phian a nih hi maw, kan pasalṭha te hi an kawlh sen bawk a khawdang lak ah hian kan muan phah asin tiin an khaw pasalṭha te a chhuan zia chu an chhak chhuak zauh a.



Sawia chuan in lalpa hmuh lawk kan duh a, tin ka i thil pakhat ka lo zawt kai lawk ang che chu, in khua hian kan hma lawk ah mikhual te hi in nei mial lo maw an tih chuan chu nu chuan, nei ve reng e le. Khamsang khaw pasalṭha Zadenga leh a nau te ho hi tunah pawh an la cham mai awm teh e. Kan lal fanu a hel e an tih tak kha maw le. Han sawi chhuah takah pawh in an pawh in inan hi maw le an ti sak a.


Sawia chuan a nih chu maw le, an ni lo hi mikhual in nei fo ṭhin in ka ring a tunhnai te hian in khaw leilung hi an rawn rap ngai em an ti leh a. Chu nu chuan Sawia chu en vang vangin a ringhlel ti tih ta mai a, Sawia chuan ka pi hlauhawm kan ni hauh lo a ni an tih tak ah chuan chu nu chuan nei e, Ralvawn khua, Fanai pawi pasalṭha te hi an rawn chetla nasa in kan chi khur min rawn ṭawmpui ṭhin a, kan lal hian an hnen aṭangin ralthuam leh thi leh dar a lo khawn ṭhin a ni an tih chuan, aw le, ka pi kan lawm lutuk, in lalpa chu kan han hmu ang nge tiin an in zui chhuak nghal a.




Khaw tual an han lut chu an lo hmu duh in Sawia leh Thlahtea chu an enbing bik hle mai le. Thlahte hi tlangval hre chho ṭantir, hmel pa hrak leh hnarngulsang lam, taksa in phutmawi tawk tak hi a ni a, an khaw nula ho zingah pawh a to ve hle a ni. Sawia ai hian a hniam hret a, hmelṭhat lamah pawh sawia nen hian in tluk tlang tak an ni.




Lal tualah chuan Sawia chuan lalpa, khualṭha min chhawn thei em an tih chuan Lalin chhung aṭang chuan tlangaupa chu lo chhuak in khawi khaw tui tlan nge in nih le an tih chuan Sawia chuan Murlen khaw tlangval te kan ni e an tih chuan Tlangaupa chu a phu zawk hial a. Tlangaupa chuan aw le kan lalpa in lo luh a remti e an tih chuan lalin ah chuan an han lut ta a.




Lalpa chuan e heu Murlen khaw boruak in mung let kha tlang thang aṭangin ka lo hre thawi a pawi ka tihpui khawp mai che u an ti hmasa te te, lalpa chuan ka leilung te in rawn rap ve teh miala pawi pang te a aqm em lovang chu maw an tih chuan Sawia chuan lalpa rappui chungsang sira Khawi thlar lian ṭha hem hawm tak chu an melh zauh a. Sawia chuan lalpa," kan hnu chhui lai hi i khaq lei lungah a tawp tlat mai a, buaina erawh kan hnen aṭang chuan a chhuak hauh lovang an ti dam dap a.



Lalpa chuan sawi zel rawh le an ti a. Sawia chuan kan khaw lei lung rawn rap in kawngthar sah in hnu an hnuh chhiah phe hen hun mai a, chutak kan lalpa mau rauh em em namen lova min suamsam sak na hian kan lai a tina a i khua kan lo lawi lut a ni. I pasalṭha te nge an nih a khaw dang pasalṭha te tih hi rawn chian kan duh a an ti ram hmak mai a.

Lalpa chuan a nih tak chu maw le aw. Tlangaupa nang ka pasalṭha te ramchhuak hian Chhim lam an awm em le? an tih chuan, Tlangaupa chuan lalpa," i pasalṭha te kha chuan khaw tlhanglam a nih kha an pan ni, ka hriatsual loh chuan Tumpang bei turin a nih kha an chhuah Run lui lam hawi zawnga ke pen tlata kan hriat chu an tih chuan, Sawia chuan a nih dawn chu, a nih leh lalpa i mikhual te hian kan khaw ram lei lung rawn rapin i khua hi an lo lawi lut a ni mai lo'ng maw tiin chiang takin an en a.



Lalpa chuan a nimahna le, mikhual hi ka nei ve reng mai a, chutiang ti duh hmelpu erawh ka va hre mai lo ve maw le an tih chuan Sawia chuan aw le lalpa," kan lawm lutuk e. I khua chu a nuam in boruak a zang vah mai ka ti, i mikhual te sulhnu a nih chuan min lo bengkhawn deuh kan ngai a ni tiin tap lama lal fanu hmelṭha zet chu an mit  sir ralh a. A hmel hmaia lungngaihna thuk tak chu va hmuh chhuah sakin Sawia chuan rindan a nei thiam nghal mai a.



Lalpa chuan, aw le, zanin te zawng kan zawlbuk in mawi a niang chu khactlangaupa thlenin lam han kawhhmuh nghal a. Ka mikhual pawi ho pawh an rawn thlen a hun tawh ang, chemte ṭha deuh in i lo chhawn dawn nia tiin an melh rulh a.



Lal duham chuan chhungkua a vaw darh a, mahni rila rah manganna phena an hmel hmai lungngaihna lo lang chhuak te hi an hmuh hmaih fo ṭhin.


Ralvawn pasalṭha Khupkipthang leh a naute mi sawm lai chuan Hmunnghak khua chu an rawn pan ve mek bawk a. Khamsang lal tupa(Sawia unaupa pahmun nuhrang) te pawn  Hmunnghak khua chu rawn pan ve in Hmunnghak khuaa in beihna nasa tak chhuak tur chu tuman an hre si lo.


Fanai Pawi pasalṭha hmingthang Khupkipthang chuan Hmunghak lal fanu chu nupui atan a rawn hel in Khamsang lal tupa Zadenga hian a rawn birh ve tlut tlut bawk nen. Hmunghak lal fanu Zazawni hian mitmei hmuh duh loh ve ve in a vawikhatna ata a mi pa mit la bertu Murlen tlangval tuaitir Thlahtea ah chuan a thinlung chu a luangliam nghal bawk nen.



Sawia chuan,Thlahte, lal fanu melh dan che kha ka hai hauh lo a nia, kan fimkhur a ngai a ni. Hmabak hlen tur i la ngah dawn hle mai, fimkhur takin aw, khawkhat nula hmelṭha zuna uai vang hian famkhua a lawi theih a ni tih hi vawng reng ang che u. Chutah chuan a ding chang zawk te tuallenna khuaah hian fimkhurna leh ṭuan ṭhatna pai tlat tu chuan a hmaa dingte chu pailralah a thawn liam ṭhin. Chu chu kan nuna bet tlat a ni an tih chuan Bulthanga chuan, kei pawn a melh dan kha ka hai hauh lo an lo ti chhuak ve phawng a.


Duh tawk ang aw.