Friday 23 August 2019

HNEHTU NGAWICHAWI. BUNG 1- NA


HNEHTU NGAWICHAW
BUNG 1- NA.


Tidim pasalṭha Paulianuk chuan kan lusei naupang hnu pawh chhui i harsat viau a hnu hma ka lo hruai chhawk dawn che em ni? Tia a mitmu lian kel kul tak chuan a aihnahphah pui Kamzarem chu an melh khui mai a, Kamzarem chuan i ka kha chip rang rawh, he lusei hi a tawmbo rei tawp lo ang nge, a hnu hi hloh ka duh hauh lo ve tiin an melh khui khui mai a.
A naute zinga mi chuan hnu chhui loh loh tur kan chhui ni tlat a hriatna kan neih chu le, Lal Saithangpuia fanu kha enlai khan nge a bik bo pui hman chu le tiin thinrim tih hriat tak mai chuan a hmaa thing thelh mual hring nghulh lam chu an thlir vang vang a.
Kamzarem chuan Lianuk, kha leh chen ka thlazar hnuaiah him dam leh nuamsa takin ka hnung i zui, a hnual zawnga ṭawng kau i chheh leh chuan ṭiau lui kamah khuan i ruang ka hnutchhiah ngei ang. A thim zawng hlira ṭawngka in chhah chhuah tei vet chu le, lal fanu kha man tam tak hu a ni tih kha theihnghilh ngai suh, him dam takin kan hmu tur a ni tiin tui lian so bulh bulh, teizang ram leh Sailo lal Saithangpuia Pherpui khaw inkara ṭiau lui tui ri chu nasa hem hem tak a ni.


Kamzarem chuan khu ṭiau lui tui khu khawiah mah a kanpui dawn hek lo, khaw thim hma ngeia an hnu hi kan hmuh a ngai a ni. Murlen ho nena an ram ri kham saw en teh u tiin an piah lawk a hlam thum vela mau sep in phun perh an tar chu an kawk vu a.
Kamzarem chuan murlen pasalṭha Hualzasela tualchaina hnu hma phe un lam saw kei zawng an zawh rinna ka nei tlat mai tiin hma an hruai leh nghal zat a.
Tedim pasalṭha paruk chengrang chawi kim ṭhap te chuan Murlen khaw ram valh chin chu an pen lut ta. An chhak lawk lungpawng phena ngawi reng leh hlauhnaa khat Sailo lal fanu hmel ṭha leh pian thiam chuan thinphu zawih zawih chung chuan a kianga hnamchawm tlangval tuai tir, a mitmeng fiah kak, hlauhna pianpui ve ni pawn a hmel hmaia chhiar tel tur awm hauh lo leh, a taksa hrawl tak te, a banbul in vuah dik thlap leh a hnarngul sang vah mai leh a hmel pa hrak chu ngun taka enkiau chung chuan lal fanu Saizampuii chuan Sawia keizawng ka ke pen hi a ṭhum zo tawh, kal thei ka ni tawh lo, nang zawng i nun chhanhim nan tlan mai ta che an tih chuan Sawiluaia chuan an lal fanu chu en lem lo chuan rang takin a ka an hup sak nghal a.


An piah lawk hlam sarih vela Paihte pasalṭha beidawng thimrim in hrosa kuk kuk thawm chuan Saizampuii chu a ti hlau kher mai, khur ru deuh dar dar chung hian Sawia chu an en kal a, a mit aṭanga mittui lo hnam chhuak chu Sawia chuan hmuin a khawngaih hle mai. A beng bulah zawi sap hian lal fanu i nun humhim nan hei leh chen hi ka buaipui tawh che, inpe thei kan ni tawh lo chu chu i thinlung khan pawm tlat rawh se. Khuannun min veng zel ang, a thim zawngin thlir hauh suh ang che, lal thinsen kai chuan huaisenna a nunah a nei ngah hle tur a ni an ti sap a.


An chhak tlangpawng lo chuan thla a murlen pasalṭha Hualzasela leh a ho te mi sawm leh pakhat lai chuan ṭiaului dung sira phar mau(mau hling nei) chu sah a, thal ngul atana hman tum chuan an rawn chhuk ve mek bawk a. Chutah Hualzasela chuan a nauteho chu an ti ding dat a, a hnar chu an len ruai a, vaibel pak khu rim thli beng zawnga lo nam chho hak chu hriain a naute ho chuan vaibel an lo pet kawh awzawng si lo, a beng ngun taka an chhit hnu chuan an thlang ruam rai zawl aṭang chuan ṭawng thawm an hre ta tlat mai. Hualzasela chuan e heu le kan ram valh chinah pawh an lo huangtau hle mai maw, naute u in chengrang kha kau sa in dah ula in mi lu lak chem kha in kut hmawr khan tawk reng rawh se, a dam nal a in kalna tur kha fimkhur ula, Tuaka, Zamana nen khan ka dinglam sirah khan hel chhuk ula a bak zawngin hmalam kan pan ang, ka ṭawngka chhuak ngaichang ang che u khawi khaw pasalṭha te nge an nih ang aw tiin muangchang chuan an han veh thla ṭhem ṭhem a.
Paulianuk chuan Kamzarem, mi ram valh chinah hian muang leia ṭhu hman kan ni nem le, hma i hruai hreh deuh a nih chuan min bek bawr ta mai la, chungnun i duhna kha paih kiangin ka sawi chu pawm mai ta la tiin an vin deuh khur khur a, Kamzarem chuan Paulianuk rum taka melh pah chuan Kamzarema hi a mit a men chhung chuan tuman an hmakhalh ngai lovang an ti chang rat a, chu ve leh Hualzasela chuan kha mahni khaw ram valh lo chinah pawh huaiber ang zia zanga thawmdim map lova murlen khawram chin in rawn dai kai mai le, chhan ṭha tak in ka aṭanga ka dawn hma loh zawng, ka thlahthlam dawn hauh lo che'u a nia tih pah chuan khur map lovin a chengrang chuan Paite pasalṭha ho chu an tin vang a.


Kamzarem chuan chu pasalṭha chu a hrechiang ta hle mai. Leizo khuaa Rongenga lu zuahtu a ni tih chu a beng hriat tluk zet in a hria a ni. Kamzarem chuan Hualzasela en ran pah chuan in khawram chin a ni em maw ni lo em maw, a ṭul avanga rawn dai lut kan ni, nangni nena buaina kan neih awm ka hre lo, buaina siam tuma lo kal kan ni hek lo, Saikal Pasalṭha Kamzarem hian a hmaa awm chu pasalṭha takin a sawifel pui mai ṭhin , mahse tunah rih chuan kan hun tawnin a zir ta mang si lova, kan hnu chhui lai hi kan han chhui erawh min phalsak ta mai la, an tih nem duai takah chuan Hualzasela chu inbengdai deuh in a aw ka chu ti hniam in ti hian an zawt a.
Chu eng hnu ngei in chhui tak a? He lai thleng thleng a hnu chhui tur hniak lah chu ka hmuh ve si loh, a reng rengah in chengrang aw rawl chhuak lah ka beng hian zu hre lo tlat pek a tia a zawh lai chuan an sir dinglam aṭang chuan tlangval la naupang tak, hmel pa hrak leh pian in khaithli zaih mai hian nula hmel ṭha tak hlauh avanga la khur ding sai hlak hlak chu a bana rawn kaih chhuah pah hian pu te u an hnuchhui mek chu keini pahnih hi kan nia tia a sawi lai chuan Kamzarem chuan naupang i lu kha phanpui kungah ka tar ngei ang tiin pan an tum thla rawk a.



Hualzasela chuan pu a ding nghal rawh i ke i pen leh ngat a nih chuan saw tlangval tuaitir hmaah sawn ka ding ang a chhan chu ka luseipui ho thlaphanga an awm hmel hmuh ka duh lo ve an ti chang ta rat a. Hualzasela chuan Tuaka leh Zaman chu mitmei zauhin saw nula hmelṭha tak sawn harsatna a tawk tih saw a hmel hmai aṭang sawn in hmuh thiam ve mai ka ring e, va veng tlat ang che u an tih lai chuan, Sawia chuan Hualzasela chu a mitmeng fiah fai fel faka melh ran pah chuan pasalṭha nangni avanga kan lal fanu a him dawn avangin lawmthu ka hrilh a che. Kei erawh chu tlangval vala val satliah ve mai ka ni, ka hming chu Sawiluaia a ni a, Sailo lal Saithangpuia khua leh tui ka ni. Ka bula ding hi a fanu pang zawk Saizampuii a ni e. Kei chuan ka hmabak ka hlen dawn a, kan lal fanu hi thlamuang takin kan lal hnenah min lo thlen sak hram dawn nia tiin a mi lu lak chem chu hum in Kamzarem te lam hawi chuan an ding kak hah a.



Hualzasela chuan chu tlangval tir te a mitmenga zamna chhiar tel tur awm hauh lo leh timna awm miah lova a hmelma te lama ngawi renga a ding chu hmu in a ṭawngkamah an lal fanu a dah pawimawh zia leh a nunna pawh ui lo khawp hiala a ven duh zia te chuan a thinlungah thu a sawi tam tir hle mai. Kamzarem chuan naupang leh in lal fanu chu thlamuang takin kan vangkhua ka hruai haw thei dawn zu nia, tiin a kawlhnam sei reng ruang a hnungpuak chu zei tak mai chuan an phawi a.


Tuaka chuan U Hual i inrawlh dawn lo em ni? Naupang leh puitling hriam leka han in hmachhawn mai chuh, tiin an phun chhuak sapa, Hualzasela chuan i chengrang khan dik lo taka che tur lo veng zawk teh se. Hmuhnawm kan thlir mek hi, en mah teh, saw nau mitmeng saw tu emaw hriat chhuah zawk kan neih pek chu maw le. Minaran chunglama leng a nih saw lo en reng mah rawh tiin an nui sak a.
Thingse hlim hnuai zau laia tlangval tuai tirte leh pasalṭha ral hrat khawkheng Paite bek zial pa in veh chu mit tla lek lo hian an lo thlir dauh dauh a. Chutah insum zo lo tih hriat zet hian Saizampuii chuan thunei aw tak mai hian ka pasalṭha zam hauh suh aw, ka pa chuan tawlhlohpuan nen kawtchhuahah a lo hmuak ang che tiin a bianga mittui luang ngiai ngiai chung chuan Sawia chu a lo fuih ve bawk a.



Kamzarem chuan kha le aw chheh vel khuaa tuma ngam loh, lusei sawn chhe ho umdarhtu Kamzarema kawlhnam hi a hriam tawk asin tiin an rawn phit chhuak puat a, Sawia chuan a ke chheh veilam hmasawn tuma lo pen chhuak chiah chu hmu zawk in a dinglam sirah in her thut in Kamzarem kawlhnam rawn vaitlang la let leh tur chiah chu a banah la tleuin a puanven suihna lai leh a vunpui hlawi tel ṭhawt in an hlawi sak ṭhawt mai a, chu ve leh a vaibel lang huang chuan a ding ta teu mai le, zah avanga hup in a mitmeng rapthlak tak chuan Sawia chu melh kur chung chuan leia a puanven chu melh leh in chu laitak a mit lasawn chu rang taka zik zaka tlang chung chuan Kamzarema chuan tawlh dawrh in a kawlhnam chuan Sawia mi lu lak chem chu dan tumin an lo lek chhuak a, chu tak chu a ni a nunna atana pawi ta chu.



Sawia chuan zuangkang dawrh chung chuan a mi lu lak chem a hmawr kil li nei chu Kamzarem tukkhumah chuan an thiat lut hrawk mai zawng, Kamzarem chu mengbial kawk kawk in leiah chuan a ke khawng ri deuh dat dat in a zal ta riai riai a.
Kamzarem kawlhnam leia tla bal thisen kai lei luai chu lek kangin Paite ho lama kawk vu chung chuan a hmaah chuan an vit phun a, a ngamfa chuan he kawlhnam hi rawn lak tum chhin ru le tih leh leia an pasalṭha khawvel chhuahsan hnungzang chu tlawh in an kun pah chuan a bek zialah khaiin a lu chu an tan ta miah miah mai le. Lo hmutu te tan chuan chu rawlthar cheh duh dan chu a rawva mah mah a ni.
Paulianuk chuan thinrim taka melh pah chuan lusei, i tih loh tawp tur i ti a ni, lei leh van kawk in ka tiam a che, khawi hmunah pawh ka zui zel tawh ang che. He ka thinlunga hliam i siam hi ka damchhungin a nung reng ang, dam lo hauh ang che tiin an khaw lamah a letsan ta a.
Sawia chuan Hualzasela lam hawi pah chuan pasalṭha te u nangni avanga nungdama kan awm hi ka damchhungin ka hre reng tawh ang. Tunah chuan kan lal fanu himna hi ka zawn zel a ngai ta sia, he ta ṭanga khaw hnai ber lusei awp khua min kawhhmuh thei em tiin an zawt a.



Hualzasela chuan tlangval tu nge thlahtu che le tiin an zawt daih maia, Sawia chuan ngun takin an en ha a, chu tah Sawiveli fa neihchhun ka ni a, hmeithai hnamchawm satliah ve mai ka ni. Kan lalpa khawngaihna zara ka nu nena dam ve hram hram ka ni e. Min thlahtu ka pa erawh a hming pawh hriat ka duh lo ve an tih chuan Hualzasela chuan chu tlangval aw phawi aṭang chuan Khamsang lal fapa pasalṭha piandenga, ral rel thiam leh michak hmingthang nen in ang a ti em em a ni.
Lal fanu chuan Sawia chu ngaihsan hmel taka en ha in Hualzasela chu an melh leh kar a, ka pu khawngaih takin in ṭanpuina kan mamawh a ni tih paha a pum ruak kal ri raih raih chuan a rilṭam zia a ti lang chiang kher mai.



Hualzasela chuan naute u Kamzarem ruang saw phum ula kan khual ṭha tur te hi i chhawm haw,ang u. Kan riahbuk lam kan pan dawn nia, lal fanu, i him tawh e, kan khua kan lawi lut ang nga, palai tirin in khuaah lamkal kan tir ang. Kan khuaa in cham rih mai a ngai ang kei hi Murlen khaw val ka ni e, he ta ṭanga naktuk varṭiana kan chhuah leh chuan chawhnu her velah khua kan lut thei ang. Kan chhak lawk ah khian riahbuk kan suala hei khua lah a tlailam a ni tawh bawk nen naktuk varṭianah kan chhuak ang nga ka naute ho hian an zawh tawk dam dapa khua an lo thlen theihnan phar mau sat se keinin kurung mualah kan lo nghak mai dawn nia tiin ruahmanna an siam nghal zung zung a.
Chu pasalṭha Hualzasela tlangkam aṭanga a lo hming hriat ve a taka an han hmu chu Sawia chuan engtiang chiah a ral beih thiam leh fing leh ral rel thiam ni maw tiin a engkim chu an zir chiang ve mek bawk a.



Chutah Hualzasela pawh chuan Sawia chu mitsir leh relh relh pah chuan engtiang chiah in nge a lo putiling chhoh ang le? A hmelma ni ta se a mah aia a chungnunna hmuh tur a awm bik hauh lo mai te, a mitmeng fiah kak leh a chetran dan em em mai te chu a zirchiang ve in a chanchin chu hriat zau a tum ruh hle.
Buk bula zanriah kil zo ten meihnungpuaka an ṭhut hahchaqlh lai te chuan an eina vel ti fela lal fanu hmelṭha chu hmuhmawm ti takin an thlir reng ringawt a. Tlangval phawk Dengliana chuan kan lal fanu a chungnun bikna tur a awm hauh lo mai ka ti tih pah chuan a vaibel chu an pak khu hlat hlat a.
Tuaka chuan ka ngaihdan chiah a ni. Kan lal fanu aiin tlemin a sin hret a, mahse a sang zawk lawi si tiin Saithangpui nuih zawnga a biangsum lang leh kalh te chuan a ṭhatna a va pho chhuak chiang tak em.



A tuk varṭianah chuan Murlen khaw pasalṭha chuan hma hruaiin tlai nitlak dawnah chuan an khaw chawlh buk an sak hnuaiah chuan an thlan sa ti daiin khawchhung an pan a, khawchhung an han luh chuan khual val la naupang tak. Kawlhnam hnungpuak leh nula hmel ṭha tak an pasalṭha ramchhuak lo in zui an han hmuh chuan an hmu duh hle mai le. Hualzasela chuan lalin lam chu pan hmasak ṭha tiin lalin leihkasang aṭanga lalpa leh a upa te ho nui ri leh hak ṭhin chu Hualzasela chuan an ṭawngkam thlahdah ruk zia leh nula hmelṭha an lawm em vanga an sawi tur te chu ngaihruat thiam chung chuan an nui sak a.
Lalpa chuan uai khu khual ṭha nge an nih le, ka pasalṭha in hma a rawn hruai e en mah teh u khu nula hmelṭha tak a rawn chhawm leh nghal tiin an kiang khual val la naupang tak chu a ngaipawimawh lem lo hle tih a hriat theih.



Lalpa chuan uai, ka pasalṭha lo hnai teh eng thu kenga ka lalin lo pan ta vawk vawk ta chu zu nia le tiin an melh kar a. Hualzasela chuan lalpa biak fal lawk che ka duh a rem em tiin an zawt a, lalpa chuan aw haw haw chuti fakaua ka pasalṭha ka fathang awl hian a ngaihpawimawh chu engah nge kei hian kan ngaih lap sak ang chu le tiin lalin chhung tap lam chu an pan nghal ruak ruak a.
Lalpa chuan chemte i bai chhuan hi tih leh a pasalṭha lam haqi pah chuan eng thu nge ni ta ngai le? Chak pawih ral leh pawk em ni tiin an melh kal a. Hualzasela chuan lalpa i kawtzawla nula khu Pherpui lal fanu pang zawk a ni e, a kianga ding tlangval la naupang tak khu Paite pasalṭha Kamzarem lu tan tu a nih khu hnehtu ngawichawi tiin a hming ka phuahsak nghe nghe, an inbei lai phei chu hmu la turu tak a ni an ti dap dap a.
Lalpa chuan chu zawng chu em ni? Ka ram valh chhungah lo lawi lutin buaina an siam a chu ta chhap ah zalen takin i rawn hruai haw leh nghal a chhan dang a la awm em? An tih chuan Hualzasela chuan lalpa, ka hriat loh tur ka lo hriat hmasak chu lal pawisawina a ni si a an ka ngeia i hnena an sawi atan ka khek a ni. Khu tlangval khu mipangngai chunga leng a nih khuṭ a hmel hmai khu chik takin i lo ngsihven chhin dawn nia, tu em maw ngaihruat chhuah theih i nei mial mahna le, lalpa ka mikhual min phalsak ta mai che an ti zawm nghal zat a.
Lalpa chuan tehreng e ka pasalṭha i mi dahpawimawh thiamnaah ka ngaisang che. Ka kiangah hian lo kal tir rawh khai an ti a. An ṭawngkam engkim lo hretu lal fanu hmelṭha ve tak chuan chu an khual val a hming pawh a lo hriat hne hlei hlui Kamzarem lu tan tu chu hmuh chian ve a chak em avang chuan an leika lam hawi chuan a mawng hunna an siam rem nghal ve zat a.



Lalin chhunga kawlhnam hnungpuak a ṭhu ngawi reng mitmeng fiah kak, hmel pa hrak leh taksa in phutmawi tak, a la naupang hle a ni tih hriat ngawih ngawih tlangval chu Murlen lal fanu hmelṭha chuan a melh kal leh ralh ṭhin a, Lalpa chuan hei le kan vangkhua in lo lawi luh chhan leh buaina in tawh ṭan dan kha tlangval han sawi teh le an ti a.
Sawia chuan an lal fanu ho a, an khaw nula te lo lama in lawm ho an nih dan te, an lawmnu te lo hi a bing deuh hlek avang leh an ri te an hlat em avanga lawm an nih dan te, Paite pasalṭha ho lo lan thut dan te leh an ṭhian zinga mi in an lal fanu a tel ve dan te, an lal fanu in samṭaqk rah ilo vel vaia thlan piah mual tuikhur kawng lam a hrut lai tak leh Sawia chuan tui chawi a a haw lam a nih dan te leh chung pasalṭha ho in an lal fanu an lo nghah dan te leh an lal fanu himna tur a zaqn dan zawng zawng an sawi zawh meuh chuan lalpa chuan a thinlunga ngaihsan rukna lian tak lo lang chhuak chung chuan an chhungkaw chanchin an zawt kual leh a.



Chu tah lalpa chuan a hriat duh zual te a hriat hnu chuan Sawiluaia lama hawi hu pah chuan tlangval fathang ka awl zinga a pang ber ni turin ka khua hi i rawn mawi mai dawn em ni an tih chuan Sawiluaia chuan a kianga ṭhu ngawi reng an lal fanu chu an melh zauh a, an lal fanu chu zak tih hriat tak mai hian an kun chal a.
Lalpa bawk chuan in cham chin tur in hre hauh lo mai a, ka khuaah hian in him e, thlamuang takin in awm chhung chu hun in hmang dawn nia, tlangval i lo in ngaihtuah dawn nia. Kei chuan ka pasalṭha thachhang dawltu i nih hi ka duh fan an tih chuan an kianga lo ṭhu ngawi reng Hualzasela chuan a rilru chuan lo pem tak tak se a ti hle mai.
Duh tawk phawt ang.

9 comments:

  1. Ngaihnawm hle mai,mizo thawnthu phen a mizo zia dik tak in han phum tel ṭhin hian thawnthu a ti hlu,i ziak thiam hle mai

    ReplyDelete
  2. Angaih nawm nghal hle mai kalo nghak zel ṭhin ang.

    ReplyDelete
  3. Ngaihnawm lutuk, ka duh zawng tak.

    ReplyDelete
  4. Ka ngaihdan kan sawi ve lawk nge aw.a chhiar chu a nuam lutuk a,mahse spelling bawk hi a ni peh thin.a thlukna tura thlukna dah loh hian chhiar fuh hi a har thei khawp mai.tin,a taw0na i khardan hi hei ai a mawi hnai deuh hian ni thei hram se.i thiam lutuk e.

    ReplyDelete
  5. Mak thin ve lo in report hmasa ziah rawh ka tih kha, ka hmuhloh phah ziah ka vaw dawn che ����

    Mizo pasaltha ngei mai chu sap pa ai chuan a manhla ngei mai. Ka chunga komen hi ka thlawp pah bawk ni se. A tawpnan i titha thin hle mai. Komen pakhat pawh kan neih vakloh laiin hei a in tlar dul thei chu a nia, mi hip dan bik riau i nei ang ka ti.

    ReplyDelete