Monday 29 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-29 NA.

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.

BUNG-29 NA.

Tlangchhip zawh chho a, veilam peng, Thaidawn kawngṭum ṭangpel tia vel lo in phan deuh riak chu Thangzika chuan ding meuh a melh pah hian a nau te hnenah chuan ti hian an sawi a.


He kawngpeng tum aṭanga ni thum kal vel ah hian Thaidawn Paihte hnam khua an awm a, keini Khamsang khuate nen hian kan in tlawhpawh zen zen lem lo, a mah erawh chu, buaina hi khawi aṭangin nge lo thleng ang? Leido nei lo tura tlawm zawk chan chang ṭhin te pawn a tawp a tawp ah Leido an nei nge nge ṭhin.


Chu mi hun nghaka fur tuahtui lo thleng tur kan nghah ang hian keini Khamsang khua te hian lu rawlh hmasatua kan ṭan hmasak a ngai ngei ang tiin Thaidawn Paihte Pasalṭha rorum zia chu an zep rih a.



Thangzika chuan an piah deuha Thlautea te ho lam chu melh phei pah hian, Hmunzau khua lawi lut tur hian kan sawm lo che'u a, tunah hian Leido en in kan en lo thei lo che u a ni. Kan hmuhdan leh kan endan che'u chu in hriatthiam ka ring an tih chuan Thlautea chuan, ka hliam hian rei tak min kalpui thei dawn lo va, a rem lai laiah riahbuk kan sual mai a ngai ang, ti hian kan lo tawi khawmuang ang nge tiin an chhang a.


Thangzika chuan aw le, keini chuan kan theihtawp kan han chhuah ang nge, tiin kal zai an rel ta a. Kalkawngah chuan Aivela chuan U Zik, engtik hun vela Hmunzau khua hi lawi lut thei tura kan inbuatsaih ang? Tiin an zawt a. Thangzika chuan, naktuk fehrehsan awm velah thleng turin kan in buatsaih dawn nia. Ti hian kan kal char char ang nga, kawngṭum lam zawh lovin kan kawng sah en kha kan zawh mai zawk dawn nia, Hmunzau khua hi an Lal fanu vang hian khaw hrang hrang aṭanga tlawhtu an neih nual dawn avangin kan fimkhur hle a ngai ang, ti hian kan kal char char ang nga, Luite kan thlen hunah chuan a kam hmun zawl lai deuh ah riahbuk kan sual mai dawn nia tiin an chhang a.


Ti chuan Mihrangval rual hlauna pianpui ve lo pakua te chuan Hmunzau khua chu an pan ta ngat ngat mai a. Nakinah chuan Luite chu thleng thla in Thangzika chuan tihtur ṭheuh te chu sem nghal zung zungin an han phe buai nghal char char a.


Chu tia riahbuk an han sual zo leh zanlama meichhem tur thing ṭangro te chu an buk tualah chuan chhep vum thurin Hrangchhunga leh Aivela chuan zanriah eirawng an bawl nghal zung zung bawk a. Piandenga rilru tawt leh a thinlunga a pai reng chu irh chhuak in U Zik ti nge, Hmunzau khaw ramchinah hian kan in kulh kher? Kan kawng sah en pawh kan thleng dawn dawn tawh a, a zan a zana kan thlen chilh mai loh tiin an zawt phawng a.


Thangzika chuan, in taksa khan hahdam a mamawh a ni. Kan hmaah hian engte nge lo thleng dawn kan hre lawk si lo. Buaina hian min umzui zel lovang tih tun nge sawi thei? Tunah emaw, naktuk ah emaw hian tu te nge kan hmaah ding dawn? Taksa hahdamna tello chuan rilru hi a fim tawk lo fo ṭhin a chu vanga he lai hmun a riahbuksual rawt hi ka ni an ti a.


Chu tah Thangzika chuan, zanin pawh hma takah kan mu ang a, naktukah muang fanraihin Hmunzau kan pan ang an ti a.


Zanriah eikhamah chuan , ti ti vawrhin mei an han hnungpuak a. Ti chuan tui takin zanhun chu tibuaitu tawng lo chuan an mu a, zing ni chhuak eng mawi tak chuan Khamsang mihrangval rual te chu a rawn chhun paw phek a. Tihtur sawi ngai miah lo chuan a ṭul ṭul ah an phe nghal sang sang mai a. Thangzika chuan Aivel, tukṭhuan in  peihfel tawh chuan bar i la, kan tumram lam pan vat a ṭha e an tih chuan Aivela chuan kan peih e tiin chaw chu changel hnaah chuan an han khawrh a, puar takin an ei a.


Tukṭhuan an ei han eikham chuan tuibur hmuanda awm vel an han ṭhu chawl vang vang a ti chuan Hmunzau khawlam chu an pan ta a.


Ni a vanlaizawl a, Hmunhlui Lal-in ah chuan Lalpa leh a khawnbawlte, an Pasalṭha chah thlen ho te nen a fanu zawn dan tur an han rel laih laih a. Tlangsam Pasalṭha Pasena chuan ti em em nge mawni le, Thlautea te pawh chu an va thangrei ve maw le, an lo let a hun tawh adin maw le, Khamsang khua te nen buaina hi an lo nei ru reng a ni lo maw Lalpa tiin a thinlunga ngaihṭhat loh rukna chu an puak chhuahpui phawng a.


Lalpa chuan, Khamsang khua te hi khaw inlungrual leh mihuaisen kat ve nuk khua an nia, a bik taka Pasalṭha kut thliah tham erawh chu an awm miah lo. Thangzika,,Laiveta leh Saikhama chauh hi an ni mai a, Laiveta lah in Pialral ah an che tla a lo thlir reng tawh nen, Thlautea han khing ngam hi an awm e maw chu an ti charh charh a.


Kharzawl Pasalṭha, kei ka ni in ti ve tak leh in luling tak, Suaka chuan, Lalpa Khamsang khua hian i lak ah buaina an nei ngam dawn em ni? an tih chuan,Lalpa chuan neih ngam chu ka ring chiah lo, hei chen chen ka pasalṭha leh ka tlangval te thangbo rei dan pawh hian ka ngaih lam lam a ṭha lo mang teh e, eng em an chungah a thleng lo turah ngai ila tiin a thinlunga a hlauh rukna erawh lamchhuahtir chu a tum lo hle mai.



Hmunzau Pasalṭha ten Seipui Pasalṭha an um na hi Ṭiau lui aṭanga Khamsang kawng pengṭum, Hmunzau nena an in rina kha a nia, ti nge, thisen tam tak luanga nunna chanta te hnuhchhiah a awm si, Hmunzau Lalpa hian a fanu zawnna lamah Seipui khua hi a khualṭha Pasalṭha te a enthlak tir mai loh?



Engvangin nge, Khamsang khua nena an in rina bula nunna hlu tak tam takin an channa lai hi khualval Pasalṭhate hian an hmuh loh? Hei thil thleng mak danglam tak hi mihrangvalte hian sawichhuah chak in an ka an la ang ngei ang le.



Hmunzau Lal-in a muk taka ti ti an vawrh lai chuan, Lal kaiṭen Thangzika leh Chhunhleian an han rap ri, Lalpa Khamsang khua te kan nia, i Lal-in chhungah kan lo lut thei a ngem tiin an han dil a, Lalpa chuan thei tuk e le kha englam lam vanga ka vangkhua lo lawi lut nge in nih le tiin an zawt a.


Thangzika chuan, Lalpa lo kal chhan pawimawh tak kan nei a ni. Chu chu nang leh Khamsang khua aiawha lo kal te sawiho ni se tiin midang inrawlh a rem loh thu a thu kam keu aṭang chuan midangho chuan an lo hrethiam nghal zat a.


Lalpa chuan a hmaa tlangval hmel zahawm renrawn chu a hriathnu ni mahse, ngun takin an zir chiang te te a, chu tah Lalpa chuan chutiang khawpa pawimawh chu ka khualṭha te hriat a thiang lo i tihna em ni? Ka fanu vanga ka vangkhua lo lawi lut te hi ka khua leh tui ka in nghahnate an ni ve asin tiin dahpawimawh thiam takin khual Pasalṭha ho chu an thlek zauh a.


Thangzika chuan a hmela danglamna leh a thinlunga Papawnga thi tur nui lui hmel chu hrechhuakin a mitmeng chu an ti zim leh deuh san a. Lalpa, ka thuthlukna hi sawhsawn turin i vangkhua hi kan lo lawi lut lo asin, i fanu hi him taka i Lal-in chhung a lo rah leh nan chuan kei lek ka naute hi an pawimawh a, ka thu i awih dawn loh chuan kan let leh nghal ang an ti chang fak a.


Lalpa chu ding nghal zat in, chu ka Lal-in chhung pawh zah zo lovin kei Hmunzau Lalpa hi min vau a maw tiin an melh kur mai a. Chu tah Kharzawl Pasalṭha Suaka chuan uai, Khamsang tlangval chuan a kuang lo a nawr ta mai em ni? Hei leh chen Hmunzau Lal fanu vangin Hmunzau kan lo pan a, Lal fanu awmna chu kei Kharzawl Pasalṭha hi min han hrilh ta che tiin Thangzika chu an melh tur khai a.


Thangzika chuan, ngaipawimawh lem lo tak hian, Lalpa, Leido nei lo tur hian theihtawp kan Lalpa hian a chhuah fo a, a diknaah pawh a tlawm zawkah a ṭang fo ṭhin. Tunah pawh Leido nei lo hram hram turin min rawn tir a ni, i fanu chu kan vangkhuaah himdam takin a awm e an tih chuan Lalpa chuan chu ti a nih a hnu ti nge in rual hian a rawn haw nghal mai loh tiin rilru nuam lo tak chung chuan an zawt a.


Thangzika chuan Lalpa, i fanu avang hian kan Lalpa chuan phut a nei a an tih chuan Lalpa chuan, uai, chu ka Luseipui Lal tlang dang chang chuan ka fanu lakah phut a nei a maw? An tih chuan Kharzawl Pasalṭha Suaka chuan, Lalpa, ka ho hian kan va hruai dawn em ni Khamsang khaw panna chu kei hian ka hria alawm, i fanu chu him takin ka rawn hruai haw ngei ang tiin inti thuneitu tak chuan an nui hui a.


Thangzika chuan, chutiang zawnga min nawr luih loh hram kan Lalpa hian a duh a ni. Lalpa i fanu vang hian i pasalṭha te leh i tlangval te khan an nunna an chan asin an ti chiah mai chu, Lalpa chuan aw khur deuh dar dar hian, khanglang che chuan, in Lalpa chuan ka fanu chu ka Lal-in chhungah ngei hian rawn dah rawh se, chuti lo chu in khua saw meivapah a chang ngei ang an ti a.


Thangzika chuan Lal-in chhunga awmho chu melhkual dan dan pah hian, kan vangkhua meivapa a chan chuan i khua hi meivapah a chang ve ngei ang an ti let ve sak a. Suaka chuan chu ti chu Hmunzau leido in lo ni dawn zu nia, Hmunzau leido chu kan leido in ni tih hi lo hre rawh u an ti leh a.


Thangzika chuan i hmel landan aṭang khan hrilhnawn kher ka ngai awm lo ve. Leido nei tur hian tihsual kan nei hek lo, Leido nei tur hian kan in peih reng bawk e. Tiin Thangzika kut chuan a iptepuia a chempui chu avhlat tawh lo kher mai le.


Suaka chuan uai, Khamsang Lalpa chuan phut a va nei lian awm ve le, Lalpa, i fanu hruai let turin ka in peih e tiin an ding nghal hluai a. Thangzika chuan han tum chhin chiah la, i thei ngut emaw chu an ti let ve sak a. Ngawi renga an thu leh hla lo ngaithla kartu Pasena leh Dailo chuan Thangzika leh a bula tlangval la naupang tak taksa lian tak chu zir chiang hian an lo thlek vung vung a.


Suaka chuan i duh i sawi zo tawh em? Ka chempui hian i thusawi a ti tawp hlauh dah ang nge, khual khua chu ni lo se, i vangkhua hi khamphei zawngin i lawi lut ngei ang tiin vauzam an tum thlarawk pek a.


Chhunhleia chu nuih chhuah huk pah hian, pu a, i lo inrawlh tam ta mah mah lo maw? Ngawih chuh hun hria Pasalṭha nih hi a ṭha ngai e an rawn ti chhuak zauh a. Suaka thin chuan a tuar ta lo, naupang tih leh dinchilh an rual nghal zat a. Lalpa chuan Khamsang khua leh tui te u. Tun aṭang chuan ka Leido in ni ta. A siruk la in ka fanu hruai turin kan lo thawk chhuak ngei ang ka vangkhua hi chhuahsan rang rawh u tiin an vin tuarh a, chu ve leh Lal tualzawla Khamsang keite rual chu inring takin Lal-in lam chu an rawn hnaih hret hret a.


Thangzika chuan Lalpa he ti zawng hian maw thutlukna i siam le? Tawk rawh se. Tia Suaka lam en pah chuan buaina kan duh lo, Hmunzau Lal fanu kan kawl hian chhan a nei a ni, Lalpa kan kal ang. Lusei leh Lusei kara buaina hi tawp turin theihtawp kan chhuah a, chu chu hrethiam duh lovin Lalpa i Pasalṭha khan a ni lo zawngin min nawrlui asin, i fanu mantute pawn nunna an chan e. Ka nau pawn a nunna a chan ve asin, tiin an in tawn dan leh Seipui pasalṭha te nena an intawn dan chu an sawi dap dap a.


Chu tah a thusawi tawp lamah chuan, Tlangsam Pasalṭha Thlautea pawh a nun kan Lalpa in a zuah asin, mahse hliam erawh a neih avangin kal lam an chak vak thei lo a, Lalpa an rawn thleng ve ṭep tawh ang an tih chuan Tlangsam Pasalṭha Pasena chu dingchhuak nghal zawk chung hian Thlautea chu engvanga hliam tuar nge a nih? An ti vin ṭhat a.


Thangzika chuan thuchiang hre hmasa lovin huaikawm a bawl a, thianghlim takin in mal beihna a chhuak a, a chesual ah a ṭang a, duh chu ni se a lu kha a tan thei asin mahse, Lusei leh Lusei kara inhmelmakna hi a ṭhat ber loh vangin kan Lalpa in a in ṭhaṭhen tir kha a nia tunah chuan Hmunzau leido kan ni tawh a, kan tihtur kan ti ve tawh bawk ang. Kan kal phawt ang tih leh hnungchhawn an rual a.


Pasena chuan la ding teh tu nge ka naua chu lo hliam an tih  leh kher chuan Thangzika chuan Ring leng lawng hian Piandeng i hmel hmai an hmu duh e an tih chuan Piandenga chuan Lal-in chu a rawn pen lut nghal zat a. Lalpa chuan phawk hra chung hian a lo en a.

Duhtawk ang.


Thursday 25 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-28 NA

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.

BUNG-28 NA.

Hmunzau Lal fanu chuan Khamsang Lal-in tuala a hmangaih, a malpui kak duaih kar aṭanga thisen lo chhuak chu rap ru tak chung siin an pan nghal a.Thlautea chuan ngun taka lo en kar chung hian a bul a lo thlen hnaih chuan ka chesual palh mai chauh a ni e an ti sai hlak hlak a.


Lal fanu hmelṭha pianthiam ve tak chuan mipui mitmei veng miah lo chuan an kuah thlawp a, chu tah a bianga mittui luang zawih zawih chung hian haw rawh u, i hmachhawn kha beih mi a ni lo. Ka pa pasalṭha te suattu a nih kha. In tan helai hmun hi a him lo. Kei chu ka dam a ka ṭha, sal chhinchhiahna em pawh ka pu hleinem. Ka pa hnenah chuan ka ṭhat thu hi in lo sawi dawn nia, i hliam kha enkawl vat ang che aw, Khamsang Lalpa hian tlanna atana a phut hi a tih hlawhtlin hma loh chu min kawl reng ang an ti sap a.


Lal fanu hmela lungngsihna lo langchhuak leh thlaphan rukna lo lang chhuak chu Thlautea chuan a hmuh hmaih lo chiang kher mai.


Lal fanu chuan Thlaute, i fa ka pai asin tia ngun taka en kar chung chuan Thlautea kut chu an hmer vawng vawng a. Thlautea chuan ka hria e, i tan pawh engkim ka huam ang. Kan lo lang leh thuai ang tiin bai deuh suih suih pah hian Lalpa lam chu an pan a.


Lalpa chuan lo melh kur chung hian, tlangval ka hnenah hian eng nge duh dang i la neih cheu a an lo ti khur khur a. Thlautea chuan duh pakhat chauh ka nei, chu chu Hmunzau Lal fanu hian enkawlna ṭha a ma mawh a chu chu khawngaih taka min lo tih hlawhtlin sak turin ka ngen che an ti a.


Lalpa chuan uai, i lo kal tirh a i aw ka chhuak nen chuan a dang ta zar mai, tlangval i duh ang chuan ni rawh se. Mahse hei hi lo hre rawh. A ruk a ral a, in lu rawn rawlh lawr a, hem thlak in tum a nih vaih chuan a tuar hmasa tur chu i hriat ka ring tih pah chuan Lal-in chhung lamah chuan an lut hmak a.



Lal tuala ding kak hah ngawi renga an che vel lo thlithlai rengtu Piandenga chuan Thlautea chu melh ding ngar chung hian an pan chhat chhat a. Thlautea chuan lo hmu in an ding chat a, Piandenga chuan vanneihna neitu i ni. Ka mi beih tawh ah chuan i che a la rang ber e an ti sak a.


Thlautea chuan, ngun taka a hmaa tlangval tuaitirte, taksa in phut mawi tak, a mit menga hlauhna in hmun a chan loh tih hriat zet tlangval chu thlek vang vangin, tlangval, kan kal phawt ang nge, i vangkhaw chhantu lo ni zel ang che, ka thinlung leh ngaihtuahna hian a zui reng tawh ang che, a chhan chu ser min siamsaktu i ni miau a tiin kal zai an han rel a.



Thlautea zawn an han tum chuan a duh bau lo. Ka kal thei tiin a ṭang kawh tlat mai si. A naute ho chuan tihngaihna reng an hre lo. Thui fe an kal hnu chuan an hnung lam aṭanga thawm lo chhuak chuan an thinlungah ngaihṭhat loh rukna phum ṭheuh in an bul an lo thlen hun chu an lo nghak tawp a.


Nakinah chuan Thangzika, Piandenga leh Chhunhleia chuan Thlautea te chu lo um phak in, Thangzika chuan ṭhiante u ral kan ni lo e, thil zawh duh lawk che u kan nei e an tih chuan an thaw huai hlawm a.


Thlautea chuan eng lam nge ni ta tiin an melh kar a. Thangzika chuan Hmunzau Lal fanu zawng tur hian khawi khua khua nge Hmunzau Lalpa hian a sawm? Khawi khua khua nge a mah zawnga an tlawh tawh le tiin an zawt a. Thlautea chuan zawhna zawt tupa hnarngul sang vah, a mitmeng fim fiah kak chu melh kar chung hian palzam mai mai chi a ni lo tih a hre chiang hle mai.


Thlautea chuan, keini Tlangsam khua leh Kharzawl khua te an ni a fanu zawng tura a rawn pun khua te chu an ti a.



Thangzika chuan a lu buk nghat pah chuan, aw le, a ṭha e, chuan in khua aṭang chuan tu tu te nge Hmunzau khawlam pan che u tiin an zawt a. Pasalṭha Dailova leh Pasena te nen hian mi sawmpanga kan ni a, Kharzawl tlangvalho lo ho turin an pasalṭha chhuanvawr Vuta, Aikhama leh Suaka te an lo kal bawk an ti a.


Thangzika chuan, chu ti Hmunzau Lalpa hian a fanu awmna khua te hi hre ta se engtiang chiaha chet lak nge a tum? A fanu zawng tura mi pawimawh ber i ni a i hriat ka ring tlat a ni an ti leh a.



Thlautea chuan, an khua ding leh ngai tawh lo tura chimih ṭhak a duh a ni an tih chiah chuan, Thangzika chuan Chhunhleia leh Piandenga melh ralh pah chuan a ṭha e. Piandeng, nang tlawmngai la, Aivela, Zakhama, Hrangchhunga, Zakhama,Dawla leh Thansiama khan an ralthuam kim nen lo thawk chhuak se, Zan nga faisa nen, chuan Piandeng, Lalpa hnenah ti hian i rawn sawi dawn nia.


Lalpa, thih ngam lu pu ten hmalam kan  pan dawn a, Laiveta leh Saikhama khan khawchhung hi lo veng se, tumah hmeichhia mahni a ramkal leh feh lo khap turin i ngen nghal dawn nia. Kan thang chin tur kan hriat dawn loh avangin Lalpa hnenah khan dam taka kan lo let leh tur thu i lo sawi dawn nia an ti a.


Piandenga chuan, chuan U Zik, khawi khua nge kan pan hmasak ber dawn, an tih chuan Thangzika chuan Hmunzau khuaah thisen chhuah turin kan kal hmasa ber ang nga, vhu mi hnuaah chuan Hmunzau Lalfanu vanga inhnamhnawih zawng zawng khua kan pan leh ang an ti chher chhak mai a.


Piandenga chuan aw le, tih leh khaw lam pan an rual nghal zat a. Thlautea te ho chuan an hmaa tlangval phanchang tawh lam, hmel lang upa si lo, pian inkhaithli zaih mai, hnarngulsang vah hming an han hriat chuan an phu deuh uk hlawm a, a chhan chu Lengsir khuaa a nau rawlthar rual nena a chet tlat dan leh an ral beih thiamzia khual khuaah a thang hat vang a ni.


Thangzika chuan a hmaa tlangval pali te chu en kal chung hian, dawh rengna hian khua a venghim lo va, chet chhuah ṭulna hian mihring nun chhungrila turtu a awmtir tawh chuan,  hmalam a pan mai tur a ni.



A ngam ngam chuan kan kawng lo dal rawh se. Ṭiau ral thleng rawk khawp in kan ke pen hi a ṭhuanawp ngai lovang.  Hei hi lo hre rawh u, duh reng vanga Hmunzau Lal fanu kawl hi kan ni lo. Hmunzau Pasalṭha te vanga hetiang thil thleng te hi hriat tum hmasa lovin ke in lo pen a, chu vanga he thil tihna kawnga ke pen tur hi kan ni. Thlautea en kar pah chuan i beihpuipa khan Ral lu paruk a khai tawh asin an ti chhak a.



Ti chuan le, Khamsang Keite rual chu rawn ri chhuk rak rak hlawm in Thangzika bul an han thlen chuan an han dingkhawm laih hlawm a. An hotupa Thangzika ṭawngka chhuak ngaichang ran chuan an han melh hlawm a.



Chu tah, Thangzika chuan naute u, zamna leh hlauna in a tihbuai loh ka keite rual te u, in thisenzam kal dan khan hnuchhawn che u suh se. Kan thil tih tur hi kan khaw tan leh kan damkhaw chhuah nan aw an tih chuan, Piandenga chuan, U Zik, kan in peih e, hei aw tih leh diar hi Thangzika chu an pe a, Thangzika chuan lo hrethiam nghal in an la nghal vat a. Piandenga chuan malsawmna a hlan che a, kawtchhuahah ka lo nghak ang che a ti che an ti khauh mao zawng an nui ṭha hlawm a.


Thangzika chuan hei mihliam thurualpui tur kan nei a, zai ngai takin aw, an tih chuan Thlautea chuan Thangzika chu a nauteho chuan an dah chungnun zia leh an zah zia an hriat chuan a thinlungah chuan ngsihsan rukna a lang lian hle a ni.


Khamsang Keite rual ho chuan Hmunzau khaw lam chu an pan ta chhak chhak mai le.

Duhtawk ang.





Monday 22 April 2019

THIH NGAM LU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-27 NA

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.
BUNG-27 NA.

Khamsang Lal-in kawngkabianga tlangval la upa lem lo tak, a biang dinglama sapui hamna hnu hma lang ser kalh, mi pa piandiktak, mitmeng fiak fel fai kak, hnarngul sang vah ngawi renga ding chuan Lal-in chhunga a hmangaih thlaphan hmel taka mitmeng dul deuh raih, zahawmna pawh sual chhuak thei lo khawpa hmeichhe der dep chu mit lasawn lek lo hian an thlir ngawih ngawih a.


Khamsang Lalpa chuan a thinlunga thinrimna meipui in phumru thup tum tih hriat tak si, aw khur deuh hlak hlak hian ka Lal-in pawh zah zo lo khawpa huaisar em ni i nih a? Tiin a hmaa tlangval chu an mrlh tur khai a.


Chu tlangval chuan Lalpa lam muangchanga hawi chhuah pah chuan, Lalpa a hmasa in i mi ngaihdamna ka dil ni se, thinlung chhungrila tur tu awm hi ka phak ni se zawng, aw pangngai takin i vangkhua hi ka lo lawi lut ngei ang.


Lalpa i kianga Hmunzau nula kha ka kiangah hian rawn kal se, ti chuan in vangkhua hi buaina siam miah lovin kan chhuahsan ang an ti chang rat a.


Lalpa chu khik sak pah hian, uai, khualval ṭawngka chhuak atan zawng ka beng hian a dawh ning dawn dawn a lan hriat chu le. Hmunzau Lal fanu hian man a nei asin. Hei hi lo hre rawh, Hmunzau Lal fanu hi Silai fawng nga in in tlan thei ang an ti let ve sak a.


Thlautea chu nui lui leh insum tih hriat tak mai hian, mahni Luseipuite pawh thin thia mutmu tuah tir thei lo tu, chu a chhapa hmeichhe derthawng laka vawk lal len tum kan Luseipui hian a tih loh tawp tur a ti a ni tia a sawilai chuan,


Thangzika chuan, mahni vangkhua pawh luahlum hman lo khawpa kan vangkhua in lo lawi luh hian chhan ṭha tak a nei tihna a nih chu. Khamsang khua hi nunna chanbelh tawh kan tum reng reng hleinem, a thu hrimah he nula hi i tan a pawimawh hle a niang maw an ti khauh a.


Thlautea chuan, a pawimawh leh mawh loh chu nanga hriat ve a ṭul na a awm lo ve tiin thangzika chu chik zet hian an melh khai khai a.


Thangzika chuan, he khua leh tui tan hian ka nunna hi ka hlan ngam ang bawk in kan vangkhua lo lawi lut te hian ka beng hriatah a chhan an sawi ve a ngai chawk ṭhin an ti leh khauh a.


Lalpa chuan a pasalṭha Thangzika chu melh  ralh pah hian, ka pasalṭha thuthlukna chu ka thuthlukna a ni fo ṭhin a, fathang ka awl te hian ka khua leh tui te tan hian an nunna pawh an hlan phal a ni tlangval an ti nem dap a.


Thlautea chuan, chu mahni Lalna khuaah pawh mahni a thutlukna siam ngam lo Lal dawihzep i ni maw an ti a.


Chu ve leh a hnunga ngawi renga ding, Piandenga chuan Thlautea kal kan chung hian a hmaah tak dingin, ka duhai chuan i ṭawnghnem hle ka ti, he nula vanga thisen a luan hnem zia hi i hre duh em ni? Nge he nula lu hi ka tan zawk dawn tiin Hmunzau Lal fanu chu an pan nghal a.


Chu ve leh, Thlautea chuan i ngam a thu pialral kawngka i tan a in hawng rang khawp ang. Tiin an vau nghal zat a. Lal fanu chuan ṭap pur chung hian, keimah vang hian nunna chan an tam tawk lutuk, Thlaute, keizawng pialral kal hi ka tan a ṭha zawk a nia nge. Pasalṭha ka lu chu i tan thei e tiin mitmenga huatna hlira en chung chuan Piandenga chu an melh tur khaia.


Piandenga chuan Kan Lal-in pawh zah zo lo khawpa huangtau chuan a chantawk a hmu ṭhin. Nula Thlautea, Khamsang khaw keite an tih chu hei hi maw lo ni? A hun takah kan in tawng e tia nuih sak pah chuan a tangkun chem kawlhnam a hnungpuak chu phawiin a kawlhnam chu thlir dauh dauh chung hian Lusei lu tan nan chuan a hriam a na mah mah a ni an ti chhuak chhak a.


Chu ve leh Lal fanu chu talpit thut in Thlautea hmaah chuan ding chat in, Lal fanu chuan khawngaihin zahngai, ka pa pasalṭha ten nunna an chan hnem lutuk tawh tih pah a thinrim taka Piandenga kawh vu pah chuan nangkha ramhuai i ni. Tiin Thlautea ban chu a hmer ngat ngat a.

Piandenga chuan, Lal fanu ve meuh si, thudik pawh puangchhuak ngam lo khawpa nula lepchiah i ni tih hi lo hria ila chuan tunah hian pialralah siang i lawi tawh ngei ang, i pa pasalṭha te vanga buaina chhuak ta te kha i hre lo em ni? An ti chang fak a.


Lal fanu chuan, chu chu in duhtawk thei mai lovem ni? Kei min tlan nan hian phut in la nei cheu a maw? Mahni Luseipui lakah in nun a va rawng ve tia zak lek lo va a an hlak hlak lai chuan, Chhunhleia tlangval lianṭha thelh thawlh chuan uai, Hmunzau Lal fanu chu, zahpah lek lo va an hram tak chiam chiam chu le, hei khawi lam savawm naute nge tiin Thlautea chu an chhuk melh run a.


Chuti a nih a hnu, kan Leido in mi tihna a nih chu, Lusei khaw hrang hrangte do rawn in ni tawh ang. Tiin Thlautea chuan Lalpa chu an melh ran a.


Lalpa chuan a nih a hnu Hmunzau Lal fanu hi vawin ni aṭangin Sal chhianchhiahna a pu nghal ang. A tlan nana ka phut kha a la ngai reng, i nun kha i la hlut a nih ngai chuan ka vangkhua hi chhuahsan rang mai rawh an ti chang khawl a.


Thlautea chuan duh lo ta i la, i pasalṭha te zinga mi hian in mal beiha min hneh chuan in vangkhua hi kan chhuahsan ang, min hneh lo a nih chuan Hmunzau Lal fanu hi kan hruai haw ang, chu chu in ngam em tiin an melh kual dan dan a.


Chhunhleia chu nuih kur kur pah hian, Piandeng, i che vel hnuh kha ka la kham lo a nia an ti zauh a, chu ve leh Piandenga chuan Lalpa a thuthlukna hi pawmsak hram mai teh, ui pui hur ang maia a rak rak na aw ka hian ka beng hriatna a ti chhe zo dawn ka ti. Lalpa i Lal tualah ngei hian ka lo nghak e tih leh chhuah an rual nghal a.


Chu ve leh Lal fanu chuan Thlautea chu chelh thuaiin zawi sap hian Thlaute, i beih mi a ni lo ve, khuanu vauhbik an sawi ṭhin ngei a nih khu, ka pa  pasalṭha te suattu a nih khu tiin hlauthawng zet chuan an hmer ngat ngat a.




Lal tuala Thlautea hruihṭhuaite pali chuan Kawlhnam vilik zauh zauh a inring taka veikual chhen Piandenga chu an melh kar a. Piandenga lah chuan Lalpa khalaia rak rak, Tlangsam Pasalṭha kha ka hmaah hian lo din tir rawh. Khamsang khaw tlangvalte hi zama tlanchhe khua kan ni lo tih hi kan lantir a hun e. Tiin a au lauh lauh tawh mai si.

Thlautea chuan ka tihtur kan ti zo lawk ang nge tih leh Lal fanu chelhna kut chu muangchangin an la thla riai riai a. Lal fanu chu mittui tla zawih zawih in Lalpa ke bulah chuan ṭhingṭhi hnawk in ngaidam rawh u ka tlan nana in phut let pawh ka pa hian a pe hnial lovang che tiin an in sut faih faih a.


Lalpa chuan, ti khawp khan i nun chhan nan pawh Paihte ho hmaah ka pasalṭhate an din lai pawh in tunah tiang hian i anka i chhak chhuak a, i pasalṭha te thiam loh na pawh i la zep duh a nia, nang vang hian a ni Lusei leh Lusei kara buaina a chhuah tak ni. In duh in hmu, a tawp rat thleng kan thleng ang chu le, hmeichhe nikhua lo zet zawng i lo ni e. Ka pasalṭha khu a hneh a nih phawt chuan i pa lalna vangkhua chu i thleng ngei ang an ti hmak a.


Lal fanu chuan Lalpa khawngaihin zahngai, ka thiam loh vek a ni, Ka hmangaih awmchhun a nia sin, i pasalṭha khu ko kir hram rawh, i pasalṭha avanga ka hmangaih hian a nun a chan ka phallo, tia uak deuh ṭhat ṭhat chung hian a ruak lo a ni tih lo hre ru kartu khumpui lama mittui tlahliam chunga lo thlir rengtu Lalnu chuan a khawngaih hle a ni.


Lalpa pawh chuan khawngaihna hle mahse, a rilru sukthlek tenawm tak avang chuan a khawngaihna chu huatna in a hmun a chang tam zawk tlat a tin ni.


Lal fanu chuan banglaia chempui inthiat chu phawi dawk phutin a nghawng chu zai a tum ta mai. Tuman min lo hnaih suh u, in lo hnaih vaih chuan kei leh ka pumchhunga naute hi an thi nghal an tih zet chuan Lal-in chhunga awm ho chu an meng kawk nghal a.

Lal tuala tlangval duhawm zet, pasalṭha nun tem hneh em em pahnih, an naupan ai maha thuak fing leh remhria, an hmanraw ken chu a bu ang thlapa hmangthiam pahnih te chu dinchan zawk tum chuan an in veh ta ṭhem ṭhem mai le.


Piandenga chuan muangchanga panhnai hret hret in a ke chheh te chu an thlak thleng leh zauh zauh ṭhin a. Thlautea ve thung chuan ngawi reng leh a din ngaia la ding rengin a chet hun chu a lo nghak ve thung a.


Piandenga chu dawk chhuak phut in Thlautea lamah chuan a kawlhnam chu vai chhuak nghal zawk in a nghawng chu sak chhum hmawk an tum a, a tum chu a thelh chiang hle mai, Thlautea chu lo kun nghal zawk in leiah chuan a inbin nghal thuai a.



Piandenga chuan nuih sak pah hian a hmahruaitu a nih kha an ti khauh a. Thlautea chuan, i cherang ve phian mai ka ti, kha aw tih leh zik zaka tlan chung chuan a chem chu Piandenga kawng zawnah chuan an vai phe ve fua a, Piandenga chu a lo tawlhsawn hman hram a, a him phah zaw lel a.


Piandenga chuan kan in tluk e. Tia kun chung chuan a chem chu an vai phei pawp pawp a, Tlautea chu tawlhhnung zel in, a ke dinglamin lei a rah chiah chuan lungte chu a ke artuiin rap pial in a sir tluk ṭhelh a, chu mi remchang chu Piandenga chuan nangchin nghal vat in dinglam sirah tlan dawk zawkin Thlautea veilam a awn tlu ṭep malpui chu a kawlhnam chuan an va tai thler duaih mai zawng, Thlautea chu leiah ṭhingṭhi hnawk in a malpui chu an melh zauh a.


Piandenga chuan a thawh leh nghakin a sirah chuan a ding kak hah mai a. Thlautea chuan i vannei hle mai, khawnge in ti tak tak ang hmiang, tia a malpui hliam chu ngaipawimawh lem lo tak chuan an tho chhuak a, mahse a mal kak duaih thisenin a ke ṭang thlenga a bual huh zuih chuan a chet chu a timuang tih a hriat hle mai a.


Tlautea chuan bai deuh saih saih pah hian an veh leh ṭhem ṭhem a. Chu tah Lal leihkapui sang aṭang chuan Lalpa chuan a tawk tawh e, Piandeng, khuanu remruat a ni e, Hmunzau Lal fanu i fa paina pa hliam khu zu tuamsak rang rawh, a nun zuahin a awm ang tia nelawmna nei lek lo chuan Hmunzau Lal fanu chu an melh tur khai a.

Sunday 21 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-26 NA

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.
BUNG-26 NA

Vangkhua a ngui, sumtual a dai, hram thiam chitin te pawn àw chhuah zai reng an rel thei lo.

Khawfing a chat, kawtchhuah-a pavalai leh nu, la valai deuh te, nula leh tlangval te chuan an mihrangvalrualte hliam leh Famta Papawnga ruang chu bianga mittui luang chungin an lan hun hun tur an nghak.


Theiria kung lianpui a vei hel a kawng in phan riak ah chuan Khamsang Lalpa chuan hma rawn hruaiin mipuiho chu an thum ta hak mai le. Lal fanu leh a ṭhiannu pawh chuan an tuar ve ngang a niang, kut induih rialin an in hmer tawn ngat ngat a.


Tlangval te chuan pawh thla nghal vat in hliam leh ruang zawn te chu an zu chhawk ta vat a, ti chuan khawchhung an han lut. Lal tual a mipui pungkhawm chu Lalpa chuan ngawi turin thu an han pe a. Lalpa chuan ka pasalṭha zahawm taka pialral pan ta tana ka tih theih awmchhun chu, ka Lalmual hi ka Lal chhung zawngin an kil tawh ang nga, fathang chhun a chhungte tan a ngai tawh lo bawk ang. Ral hmaah zahawm takin a nun a chan a, kei Khamsang Lalpa thinlungah hian Papawnga hian hmunsang a chang fovang an ti a.


Bawlpu chuan Thangzika hliam chu an buaipui nghal sawk sawk a. Kil khat ah Lal fanu leh a ṭhiannu chuan Bawlpu mamawh a piang lo pe turin an lo vil ve reng bawk a. Bawlpu chuan Lal fanu hnenah chuan a khua hi a sik a, tui lum khan a chal hi lo dep mai te che an tih chuan phur tak mai chuan Bawlpu sawi ang chuan an lo ti thuai thuai a.


Lal fanu chuan an inchhung lian leh zau nuam taka a ruk a a hmangaih, a thinlung sawinghing dawttu awm chhun, chutia ral laka a hliam buaipui ngaia awm chu a khawngaih rual rual in a enkawl theia a awm chu a lawm zaw phian mai a. A rilru tak tak ah chuan ti hian awm reng se a ti zawk nghe nghe a ni.(A va naupang chhiatthlak tak)


Papawnga ruang an thlak zawh aṭanga a ni li naah chuan Thangzika pawh a ṭha tawh khawp mai. A che erawh a la khawr deuh hle tih a hriat theih a ni. Thangzika chuan a bula ngawi renga ṭhu, ram hla tak thlira ngaihtuah bing nei tih hriat zet, a hmui a khat tawka pet leh fan fan Piandenga chu mitsir leh zauh pah hian Thangzika chuan, Piandeng, nang han tlawmngai la, i ṭhiante ho kha a rukin han ko khawm la, thil pawimawh tak sawitur ka nei a ni an tih chuan Piandenga chu tho nghal thuaiin a ṭhiante ko khawm tur chuan a kal liam nghal zat a.


Aivela, Zakhama, Dawla, Thansiama, Chhunhleia, Thanṭhianga, Hrangchhunga leh Piandenga te chuan Thangzika te in lam chu pan in an kal lo hmutute chuan an leihkapui aṭang chuan lo thlir dauh dauh in kan Pasalṭha Thangzika chuan eng tak maw lo fah leh ang maw tiin an liam tur thleng chuan khi sak in  an thlir a.


Thangzika te in an han thlen chuan Thangzika chuan hawh u kawtzawl lamah hian i in sawn ang u hmiang tiin an kawtzawl lamah chuan an in suan thla a.

An han ṭhufel ren rawn a, Thangzika chu melh kar hlawm in, Thangzika chuan aw le, ka sawitur hi ngun takin lo ngaithla an che u. Hmunzau Lal fanu kan kawl hian kawng tam takin kan khua hi a ralmuan ring ngai suh ang che u. Chutih rual etawh chuan Seipui khua hian kawng engkimah min thurualpui hreh dawn lo. Mahse, Lusei hnam peng pakhatin Paihte ho a thurualpui e tiin kan Lusei lalna tlang hrang hrang changtate hian min dem rawn thei a ni tih hi in thinlung khan vawng tlat ang che u an ti a.


Aivela chuan kan Lalpa hian Lal fanu tlannan hian Silai fawng Nga a phut hi a tam mah mah ka lo ti asin an ti khauh a. Thangzika chuan, Aivel,tam lah lo ve le, heng zawng zawng hi a khua leh tui tan a ti a ni zawk asin. Silai fawng nga kan neih belh chuan ral lakah pawh kan himna kulh bang panga kan sa a ni tih hi hre reng bawk ang che tiin Aivela thusawi chu an chhilh hnan a.


Thangzika bawk chuan, Hmunzau Lalpa hian a fanu awmna a la hre dawn miah lo va, tlang hrang hranga a unaute pun turin lamkal a tir tawh ngei ang. An thinrim kan tawnbuak hma ngeia keinin kan hmakhalh a ngai a ni. Ka rindan takah phei chuan khawi khua khua pasalṭha emaw ho chu Hmunzau Lalpa hian a chahthleng tawh ngeiin ka ring a ni an ti a.


Piandenga chuan U Zik, chu chu ka ngaihdan chiah a ni. Chu ti a nih chuan Leido kan neihbelh a ni tihna a ni dawn a, mahse, chung zawng zawng thlentur chu ti nge kan Lalpa hian hma a lak vat mai loh? A va ngawi rei thei ve an ti a.


Thangzika chuan chu chu ka ngaihdan chiah a ni. Kan Lalpa hi Lal â a ni lo va, tunah pawh hian thuthlukna siam fel harsa a la ti khawp ang. Chung zawng zawngah chuan kan Lalpa aia ding tur hian in pawimawh takzet a ni. An tih chuan Aivela chuan chuti a nih chuan Hmunzau Lalpa chuan ṭanpui turin ti nge keini pawh hi  min rawn pur loh le an ti a.


Thangzika chuan chu tak chu a lawm, a thinlung hian min hnaih lo hle tih hi hriattur chu. A khaw hnai ber kan nia, a tan a mirin zawng kan ni lo tihna a nih chu an ti khauh a.


Thangzika vek chuan, nangni hi kan khaw daingul tur leh kawng engkima kan in nghahna tur in nia, in nunkawng kalchho zel hian zirtur pawimawh tak tak in nei a ni. Chung zingah chuan nangmahni khan in tawnbuak a ngai ve fo ṭhin. Awmhmun aṭanga kawtchhuaha in liam tur leikapui aṭang ka thlirliam hun che u a lo thlen meuh chuan nangni chu Kal Lalpa hian ka in nghshna leh ka keite rual, ka khaw muantu tiin a la chawimawi ang che u.


Chu mi hunah chuan in awr fanin in hawi sangin midang enhniamna thinlung in pu tur a ni lo. Thinlung zawk khan aia chak lo te dimdawia, ṭanpuingaite ṭanpui turin hmun luahkhat zel zawk rawh se. Kan Lalpa in Hmunzau lama lamkal a a tirh hunah che u chuan Hmunzau Daiah pali in in nghak ang nga, Piandeng, a bik takin mi en bik i hlawh dawn a nia, a chhan chu Lusei chrmpui i hman loh vang hian a ni pakhat.


Silai cheng awna kha diarin i khuh ang nga, fimkhur takin i ṭhuthmunah i dah dawn nia. In hriam ken reng reng khan in kut hlat suh se. Hei kei chu ka che hi a la muang deuh a, kan Lalpa hian min phut lo hle mahse in hnung erawh ka rawn zui ang tiin a naute a dah chungnun zia leh a rin tawk zia chu an thai lang zauh a.


Thangzika chuan, vawin chu Mausep mualah i han lim leh zek zek ang u hmiang an tih chuan midangho chu lo phur sarh chung hian nia a ṭha khawp ang an ti sap sap hlawm a.


Tlangaupa a lo thleng, Tlangaupa chuan Thangzik, kan Lalpa in a hmu duh che a Saikhama pawh a lo thleng tawh e an tih chuan Thangzika chuan aw le. Ṭin pahin ka han kal ang nge chae lian tawk pai ṭheuh ila tiin a naute ho chu an ṭin tir nghal a.


Lal-in a han thlen chuan, Lalpa chuan kha eng nge i an tawh an lo tih chuan Thangzika chuan Lalpa ka ṭha e, Lalpa englam nge ni ta? Kei tehlul min han koh le tiin aw dam dap hian an zawt a. Lalpa chuan Hmunzau lama lamkal turte rorel ṭawm ve turin maw le, an tih chuan Thangzika chuan a nih chu maw le, engtika chhuak turin nge an tih chuan naktuk varṭianah hian ni mai se hri kan Pasalṭha Saikhama ho hian, nang chu lo awl la, i hliam khan dam lam pan phawt se an tih chuan Thangzika chuan ka tello pawh hian Saikhama hian a chingfel thei dawn tih ka hria, mah se, an eirawngbawl velah tal leh nghaktuah ka ṭangkai ve takin kal ka lo tum ve asin an ti a.


Saikhama chuan ni lo ve, i ṭhiante kan awm alawm, lo awmhahdam rawh an ti a, Lalpa pawh chuan ka khaw nghaktu atan nang chu i awm rih ang an tih ṭalh chuan Thangzika chuan aw le, Lalpa i tih tlat chuan le, mahse Hmunzau Lal fanu hi zawhna ka zawt thei a ngem an tih chuan Lalpa chuan thri e le i hriat duhzawng a piang zawt rawh an ti a.


Thangzika chuan Hmunzau Lal fanu chu hnai renrawna en pah chuan, i pa hian nangmah zawngtur hian khawi khua khua nge ṭanpuina dila lamkal a tirh ang? Khawi khua nge i pa hian a lamkal te a tlawh hmasak tir bera i rin? An ti a.


Hmunzau Lal fanu chuan, Thangzika chu en kal chung hian, Tlangsam khua, in 170 lai inchhal khua ah a nih ka ring. An Lalpa khi ka pa tr pangber pasal a nia. An tih chuan Lalpa chu lo tlazep vat in Zahawla, Lal Zahawla pasalṭha pathum Thlautea, Dailova, Pasena, Pasalṭha hruanhrau nazet pathum kawltu khua maw a pan hmasak ber ang? An tih chuan Lal fanu chuan aw tiin an chhang a.


Thangzika chuan a nih leh,chungho chu in khuaah tunah an awm i ring tawh em? An tih chuan, aw, awmtawh ang, Thlautea hian a hriat chuan a mah a rawn thleng hmasa ber ang. Min beiseiin a mitmei pawh vawitam min hmuh tawh ṭhin. Ka tan chuan engpawh a huam ang tiin Thlautea chu hmuh thuai thuai a chak em em a, a hmangaih awmchhun, a nih miau avangin.


Thangzika chuan a nih leh , Tlangsam khua lo eng khua nge a tlawh leh ang an ti a, Lal fanu chuan ka nu u hi Kharzawl Lalpa a nia, chu chu a nih ka ring an ti a. Lalpa chuan i pa chu Lal fing tak a nih chu. Pasalṭha hmingchher khua belh tur a hre hle mai ka ti, Vuta, Suaka leh Aikhama, an ti khauh a.


Thangzika chuan aw le. Chungho chu tunah in khuah an awm tawh i ring em an tih chuan an ni pawh an awm tawh ang an tih chuan Thangzika chuan, Aw dam dap hian, Lalpa ka kal ve ngei a ngai ang. Eng emaw thut a chet lak a ngaih pawh a che chhuak thei turin, a kawi zawnga kan thu leh hla an lak chuan in,suatna rapthlak tak a thleng ngei ang tia a sawilai tak chuan Lal tual aṭang chuan Lalpa mikhual in thleng thei em tih ri chuan Lalin chhunga ti ti lai chu a ti tawp chawt a.


Chu aw ngei mai, Hmunzau Lal fanu in an hriat chuan tho nghal tharhin Thlauhtea an ti nghal vat a. Chutah Lalpa chuan Thangzika mitmei zauh pah chuan Hmunzau Lal fanu an melh leh a, chu ve leh Thangzika chuan Hmunzau Lal fanu chu dinhliah nghal thuaiin Lal chhanna pawh nghak hman lo khawp chuan Lal-in kawngka chu an rawn thleng chawpchilh nghal rap a.


Thangzika chuan Tlabgaupa hnenah chuan Piandenga te zu au nghal vat rawh tiin an tir liam zui nghal a.

Duhtawk ang aw.






Thursday 18 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-25 NA

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.

BUNG-25 NA.

Chhunhleia chuan Thangzika hliama Silaimu luhna kaw phawt chu hup sak chung hian U Zik, ka tihpalh aw, ka venghim zo lo che'u a ni an ti sap a, Thangzika chuan, hei kei chu ka ṭha alawm tia, a thinlunga rilru natna lo lang chhuak chu la dam awmchhunte chuan an hmuh hmaih hauh lo mai le.

Piandenga chuan a bula thihna kutvawt in a deh mek, a taksa khawng ṭan mek tawh, lumna reng nei tawh lo, thisen thang rimna zet in a chiahpiah nuaih Papawnga chu kuah ngawih ngawih chung hian, ṭhianpa, zahawmna leh hming,hatna hlawhchhuak hman lo va famkhua i lawi tak mai le, Hmunzau khua leh tui te u, lo in ring ang che u, Khamsang mihrangval te kan lo kal dawn e. Min lo dang ngam chuan min lo dang rawh u an ti chheu chheu mai a.

An piah hlam thum vela Zedingthanga'n a ṭhianpa famkhaw lawi mek chu uluk takin an lo bih ve ngar ngar a. Chhunhleia chuan an piah lawka mausep Mau bul chang ṭang khaqng lai chu la in, a bul lam chu an suih zum ver vawr a, U Zik, a na dawn a, lo tuar hram hram ang che aw, Piandeng i iptepui kha tel te la seh tir ang che. Silaimu tang hi kan lak chhuah vat a ngai a ni an ti a.

Piandenga chuan lawk aw tih leh an chhaka Sumbul kung khat lo ding,ca par pawh uai thla lam tawh chu a chempui chuan a zung an lai chhuak a, a zung chu a chem phek lam chuan an sawh sawm a, Chhuna ka in ring e an ti a, chu ve leh Thangzika dar  dinglam hliama Silaimu tang chu Mausep zum chuan an pir chhuak mai zawng, Thangzika pawh na tih luat vangin a rum kawk kawk thei hial a ni.

Chu tah ngawi renga an che vel lo en rengtu Lal fanu chuan, zah pawh dawn lo va a awmna aṭanga lo tho chhuak in, khawngaihin ka nun zuah rawh u, heng zawng zawng thli thleng hi keimah vang a ni an ti chuai raih a.

Piandenga chuan Hmeichhia ni lo la i lu kha ka tan ngei ang. Tunah erawh kan sal i ni tih hi hrereng ang che. I pa Lalna khua khi meivap ah kan chantir ngei ang an ti chang fak mai a.

Thangzika chuan, thei leh thei lo hian, pawisawilo ten nunna an chan a ngai lo ve, thisen a luang tam tawk tawh, Pasalṭha nun dik tak neitu chuan nun hlut zia a hrechiang tur a ni. Tumah indem tur chuang kan awm lo ve, tih pah chuan an piaha ngawi renga lo ṭhingṭhi Zedingthanga lam hawi pah chuan an nui sak a.

Thangzika chuan, ka lawm e aw, tiin an hui a, Zedingthanga chuan a lu lo buk khum ve nghat pah hian an pan hnai a. An bul a va thlen chuan Thangzika hian pawi ka ti lutuk, a damkhawchhuak nang chauh i ni sia, an tih chuan, Zedingthanga chuan Pasalṭha, hmahun hre lawk lo mihringte chan tur chu hei ngei hi a nih hi. Ka thinlung hian a phatsan ngai lovang che u. In lam ka ṭang ang hian ka lam in ṭang ve ngei bawk ang an ti chhuah ve sak a.

Thlaphanna leh hlauhthawnna in a bual zawr, chhantu ngaia thinlung rum, duhawmna zaqng zaqng neitu hmel dawldang tak leh, a mittui vanga a mit ti bui deuh  chak, a tuarnat zia lantirnan a ding khur deuh dar dar, Hmunzau Lal fanu duhawm em em ṭhin chungchang chu Ram pilril tak, in suatna rapthlak kara thiseb luang zeih zuih karah chuan mihrangval Pali te chuan an rel a ngai ta .

Thangzika chuan Zedingthanga chu melh ralh pah hian khua kan tlai hma hian kan rorel i ṭan nghal mai ang u hmiang, nang eng nge i ngsihdan le tiin Lal fanu chu an kawk vu a.

Zedingthanga chuan, keia sawi phak va ni ve suh. Lusei chunga rorel tur chuan ka bulah Lusei pasalṭha Pathum in awm reng alawm an lo ti sam et a.

Chhunhleia chuan, ke a kal chi zia zang i ni lo e tih leh hnialna hman awm lek lo chuan zualko turin khawlam a pan ding nghal ngar ngar a. Piandenga chuan a bula a ṭhianpa ninna nei tawh lo chu melh nfar chung hian U Zik, ka tgu chu ni se, saw Hmunzau Lal fanu sawn Papawnga thihna rulh let nan hian a lu ka tan ngei ang an ti chhak a .

Khua lo thim ṭan, riahrun bel tura nungcha tinreng ten an buk leh zar belin an aw rawl mawi tak an han chhuah meuh chuan, chulai hmuna mihrangvalte lungngaihna zakhua tisei tu lek an chang zo ta.

Zedingthanga chuan mei nun khu hlat hlat in khua lah chu a vawt deuh tuk mai lehnghla a. Lal fanu vawt ti a khup tawm a ṭhu khur deuh hlat hlat chu a kut hlai pui mai chuan meilum kil hnai tur chuan an hui lauh lauh a.

Muangchanga Lal fanu lo phei chu Piandenga chuan enkal chung leh a thinlunga thinrim na lian tak pai chung hian tunah hian kan kut ah i awm tawh, ti hian kan khua kan panpui dawn che a, kan Lalpa hian i chungthu chu a rel ang tih pah chuan Thangzika mu zal maimichhing chu an en vang vang a.


Zedingthanga chuan Piandenga chu en vang vang chung hian a rilru chhungrila chhuan rukna lo langchhuak nghal in he nau chu engtiang takin Pasalṭha nun rawn hmang chho ang maw? A aw phawi te lah chu thuneitu aw ang mai hian a ni fak fak mai a.


Lal fanu chuan, Piandenga enkal chung hian a rilru te te chuan he tlangval la naupang tak, mahni khua leh tui tana thih pawh huama Leido bei thei chu a ngaisang em em mai a. Lal fanu chuan ka pa Pasalṭha te hian min rawn zawng leh tho ang, ka pa hian Leido neih a duh ngai lo a, a mah erawh chu ka pa u, hmar lam tlang ṭhuta khua Saihmun khaw Lal saw ka pa u chiah a ni a, a ni saw a ngawi mai mai dawn lo.


Pasalṭha pawh pali lai a nei a, khual thang hat khawpa gming chher an ni hlawm a ni. Kei avanga Leido neih a ṭul a ni dawn phawt chuan ka pa te pahnih hian pawisak an nei lovang tiin an vau let khauh a.


Piandenga chu nuih sak pah hian chu i pa te khaw hnih ṭangkawp chuan Khamsang khua an chimih i ring tihna a ni maw? I pa chuan a va chhuang vai vai awm che ve. Kan Lalpa chuan kan khuaa Hmrithai tan pawh Leido neih a hnial ngai lo asin. I pa te pahnih chuan an duh chu han hmu mawlh teh se, tia Lal fanu hnai set sawta melh kar pah hian, ka kuta i awm chhung chu khawi Pasalṭha mah hian an la sawn lovang che.


Ka kut pahnih ka neoh chhung chuan khawi khua pasalṭha mah hi ka lak ah an ding chang bik lovang an ti chang fak a. Chutia Piandengan an sawi takah chuan a pa tlangval te nen an in beih dan zawng zawng leh Piandenga ṭuan ran zia hmu ve vek in a thusawi chu dawt a ni lo tih a hrechiang hle nghe nghe a ni.


An chhak aṭanga meichher eng de va va chu Piandenga chuan melh ralh pah hian an thaw huai a. Dik taka sawi chuan a hnungzang hliam thuk ru ve tak, a taksa pengtin tur tu awm a na ut ut chu hahdam taka awm a, thlamuang taka awm chu a chak ru ve tak zet zet a ni.


Eng chu lo hnai zelin an bul an rawn thlen chuan Lalpa hmel an han hmuh chuan Lalpa chuan chhuang tak chung hian ka pasalṭha, tiin Piandenga chu an kuah vawng vawng a. Leia nunna nei tawh lo tih hriat zet, Papawnga chu melh ngar ngar chung hian Lalpa mit aṭanga mittui hnam chu tuman an hmuh hmaih reng reng lo.


Lalpa chuan pan hnaiinṭ leia ṭhingṭhi chung chuan Papawnga ruang dai dak tawh, khawng tawh chu a bana zu hmer pah hian, Lalpa chuan zawi sap hian, Zahawm tak in i nun i chan a ni, ka nau, thlamuang takin chawl ang che. Ka ngaihṭhat loh rukna te kha aw hetiang thil thleng dawn vang vek hi a lo ni an ti chuai raih a.


Lalpa chuan an bula Paihte Pasalṭha chu melh ralh pah hian, Pasalṭha, i nun khua sei se, i vangkhua leh tui tan mi ṭha tak ni turin duhsakna ka hlan che. Lo kal teh, ka duhsakna entirnan che, tiin Tawlhlohpuan a iptepui aṭanga lak chhuah chu a nghawngah an pah tir a.


Zedingthanga chuan, Lalpa ka lawm e, kan theihtawp kan chhuah asin, kan in tam hleih deuh a ni an ti sap a, Lalpa chuan Mei bula nikhaw hreloa mu reng Thangzika chu en in, ka Pasalṭha, ngenmu pakhat vang mai mai hian i  nun i hlauh dawn lo tih hrechiangtute zinga mi ka nih hi, tlangval te u hlang siam ula, kan Pasalṭha pathum te hi ka vangkhua thleng kan zawn ang an tih chuan tlangvalho chu an che nghal sawk sawk a.



Lalpa chuan Lal fanu hmelṭha tak chu melh kal pah hian, i chingchang erawh ka pasalṭha ho in kan rel ang. Tiin hnunglam an hawisan hmak a.

Duhtawk ang aw.






















Wednesday 17 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-24 NA

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN
BUNG-24 NA.

Thnagzika chuan a hmaa Pasalṭha tih hriat tak, mit meng fim kak, en reng reng pawh a hruaitu nih tlingvleh tlin, a ban bul in vuah fuh zet chu en ding ngar chung hian ti hian a ka an nang chhuak a.

Hleihlen tuma mahni mihringpuite nun hlutna chang hre lo chuan a tawp ah a hmachhawn tur a tawng nge nge ṭhin. Chungnun duhna leh duhamna thinlunga ṭhan hnan tawh mihring chu an nun a tluang ngai lo e. Ka nghak che an ti chhuak chhak a.

Chu ve leh an chhak ah chuan thawm lo chhuak in Hmunzau Pasalṭha Kawlthanga leh tlangval ṭhahnem tawk tak chuan Thangzika te lam chu an rawn pan ta sap sap hlawm a. Seipui mihrangval ho chu a ruk tak chuan an mangang tak zet a ni tih chu a naupang deuh ho hmel aṭang chuan a lang chhuak chiang kher mai.


Mangkawla chuan rak ṭhat ṭhat chung hian Zedingthang i tih tur chu muangchang lo kan ti vat rawh tia a sawi lai chuan, a chhak aṭang chuan uai, kan tel lo a rorel in ṭan hi a fuh ber em aw? A fawng chelhtu in nih lai a in sawi puang pau nen in aw ki a va dang ta ve. Tiin a nau te ho chu an sem darh zung zung a.


Chu tah Kawlthanga chuan Thangzika piaha an Lal fanu ding zum zat, a hmela hlauhthawn rukna pai tih hriat zet chu melh chung hian Lal fanu i ṭha maw? Tiin an hui nghal vat a. Thangzika chuan zawi sap hian i ke kha penkhat pawh pen hlek suh. I tan a him lo a ni an ti a, Zedingthanga chuan Luseiho chu melh kual dan dan in Hmunzau Pasalṭha chu hmuhsit hmel taka nuih pah hian puitling zingah naupang an inrawlh ngai lo ve, aite khawrh tur i ṭhiante nen khan lo zu zawng ta che u tiin an nui kur kur a.


Chu tah le, Hmunzau Pasalṭha Kawlthanga chuan, uai, sapuiin a sa seh tur a kiansan ngai lo ve, kan Lalpa in i lu kha a duh a ni. Kiansan tur che in helai thleng thleng thlabtla in kan lo kal lo ve, Paihte mawnghang pa an ti vin deuh ṭhat a.


Kawlthanga bawk chuan, Thangzika en ha chung hian kan muan a lei ah in lo awm hlauh a, kan Lal fanu pawh a him tawh viau in ka hria e, kha chu kan kut ah dah ula, min kiansan tawh rawh u an ti khauh a. Hmunzau Pasalṭha in an Lal fanu a him tih a hriat hian an tam hneh na hrim hrim eng a hmingṭhat lo chuh actumna ṭawngka chu Thangzika chuan a hmuh hmaih lo chiang kher mai.


Piandenga chuan Thangzika melh ralh pah a panhnai pah hian a bengbul set ah, hei chu kan buaina piahlam a hmingṭhat duhna hem thlak a va ni ve, U Zik an ti zauh a, Thangzika chuan, nghak rih lawk ang tia a sawilai chuan Kawlthanga bawk chuan, kan khaw buaina hi midang chinfel tura kan dah a nih chuan mi pa ah keizawng ka inchhiar thei lo ve, Khamsang pasalṭha te khan min kiansan thei tawh em aw an ti leh khauh a


Kawlthanga naute zing aṭanga Silai fawng chelhtu ho te chuan Thangzika te lam leh Paihte lam hawizawng chuan an silai hmawr lam chu an tin tawn chhen lehnghal a, chu tak chu a ni, Papawnga ngaihtheih loh chu.

Chhunhleia bek bawr sar sar chung hian, kan Luseipui ho rilru sukthlek mai mai chu a, kei ka ril rem zawng a ni hauh lo mai ka ti an ti thum deuh chhak a. Chhunhleia chuan ka ngaihdan chiah a ni e. Kan tan a va him ta lo ve le an ti ve sak a.


Hmunzau leh Khamsang khaw in ri na Khamsang ramchina rin luh, thing lianpui puiin a hual vel leh thinghnah kara ni lo chhuak eng kaw ser ser chuan chulaia kei ka ni in ti chin mihrangvalrual, mahni theihna lanchhuah hun a ni tih hriaa in ep ran ho chu a en kaw chek chek a.


Thangzika chuan a hmaa Paihte bek sam zial chu mit lasawn lek lo va en kal chung hian, vanneihna hi i ta a ni e. Lal fanu erawh hmunhim lam kan panpui phawt ang nga kan pahnih inkar thu chu a tawp e an tih chuan Paihte Pasalṭha pawh chuan hrethiam tak chung hian a lu an bu ve nghat a.


Lal fanu chu Hmunzau tlangvalho hnenah chuan Paite ho sir hel chung chuan a kalpuia, an Pasalṭha Kawlthanga hnenah chuan aw dam dap mai hian, helai thleng thleng kal ngai lo khan ti nge in khaw ram chinah i sawifel mai loh? Lal chhungkua venghim tur hian Pasalṭha te hi in hlu asin, he buainaah hian kan kut kan sil e an ti hmak mai a.


Hmunzau tlangvalho chuan an Pasalṭha hmaa huaisen taka ṭawng chhuak ta inher leh chu enzui vang vang chung hian, an zinga pakhat chuan kan Lusei pui pa chu a ṭawnghuai pang pang hle mai ka ti an ti khauh a, chu ve leh Thangzika kal lai chu tawp chawt in, ngawi renga lo thlir rengtu Piandenga chuan Thangzika lam chu pan nghal vat in a bulah an ding kal hah mai a.


Piandenga thin tuarlo naupang rilru la pu tih hriat tak chuan, Khamsang khua leh tui tlan te hian kan kawngdal zawnga ṭawng kau chheh reng rengho chu kan Luswipui pawh ni se kan Leido an ni. A ngam chuan min han hmachhawn ula an ti sak a.


Thangzika chuan a bula a nau chu melh ngar chung hian, a thinlunga chhuan rukna langlian tih hriat zet leh Piandenga ṭawngka chhuak chu a dik a ni tih lantirnan Hmunzau lam chu hawi let in a ngam chuan rawn hmachhawn ula an tih chiah chuan Hmunzau Pasalṭha Kawlthanga  chuan thih in duh em ni tia rum taka melh pah chuan an ti chang fak a.


Thangzika chuan ṭawng chhuah zai rel lo chuan Piandenga chu a hnungtawlh pui hret hret a. Thangzika chuan Seipui Pasalṭha Pahnih chu melhtawn zak zak chung hian, in himna tur in zawng dawn nge Pasalṭha nun tem turin in naute kha in chet chhuahpui dawn le? Keini pali hian kan hmachhawn dawn a, kan hnungtawlh ngai lo an ti chheu chheu mai a.


Chu tah vin ṭhat chung hian Papawng,  Chhunhlei, an tih zet chuan an chempui hriam ver vawr chu hum nghal in an han in thlawp nghal zaih a. Seipui Pasalṭha pahnih te chuan Khamsang mihrat khawkheng pali te chu ngaihsanna ruk tak nei chung hian an thlir ṭhap a, chu tah Piandenga tlangval tuaitir te, sa in phut mawi tak, hmelṭha ver vawrin a hnungpuak Tangkun chem (Kawlhnam) chu  phawi zal zal chunga an nui sak thei leh a hmela insumna tlachham tak, hnungtawlh ai a, in samna rapthlak tak lo thleng tur hmachhawn chak zawkna thinlung a nei te chu mak an ti hial a ni.


Thangzika chuan Hmunzau Pasalṭha chu mitmeng thip rem rawm a melh pah hian thi turin tu te mai pawh hi kan in buatsaih a, damreng turin kan bei ṭhin bawk. Tiin lei hnawng lai chu a kut hrawlpuia ṭham in a kutphahah chuan tat nawk nawkin a chempui chu an hum hnan hmak a.



Thangzika chuan, kan in peih e, tu nge lo che chhuak dawn che u? Tia an chhanna nghak lem lo chuan, Seipui Pasalṭha pahnih lam chu hawi leh in in himna turin kal rawh u, in naute thihnaah hian ngsihdam ka dil che'u a, ngaihdam dilnan chawi tura in tih a piang kan chawi ang. In vangkhuaah kan rawn lawi lut ang, chutih rualin in Vangkhua lo lawi lut tur kan awm tawh lo a nih pawn, Khamsang khaw hawi zawngin in hriam in lek loh hram dawn nia, kan in tam hleih lutuk, in dam khawchhuah nan kiang rawh u an ti a


Mangkawla leh Zedingthanga chu in melh ralh ralh chung hian Mangkawla chuan, infiamna ropui tlanchhiatsan hnam kan ni lo ve, sawmna dawng lo va, a bo a bang awm lo va kil ve hi ka ril rem zawng lah zuk ni chuan, an ti chhak a .


Hmunzau Pasalṭha chuan hmuhsit hmel tak a nuih huah huah pah hian, uai Kan Luseipui ho chu, acruk a rala min lo phiar lai reng khawiah va hriat ni suh. Tia vin ṭhat chung hian Silai kengtu te chu mitmei nghal ralh in an silai fawng nga ken chu a cheng kau ri nghal rap in a che chhuak hmasa a piang kha pialralah thawn liam nghal ang che u an ti khur khur a.


Thangzika chuan, mahni pawh inrintawkna nei lek lo va, Sialai fawbg vuan chungin em ni ral i beih ṭhin? I chempui  te kha eng atan nge i tih mihrangval, ngam leh ngam te chu dik takin kan che ang chu le an ti chhak a.


Kawlthanga chuan kha le ka lo kal e, Hmunzau pasalṭha zam ngai lo, Kawlthanga chempui lo dang thei in awm emaw chu tiin hmalam a rawn pan chheu chheu a. Chu tah le, Hmunzau tlangval te chu an rawn che chhuak ta phut mai le. An ni mi sawmli chuang lai leh an ni mi pakua lek ṭangkhawm chu intam hleih tak an ni.


Mahse huaisenna in a kengtel Khamsang mihrat khawkhengte hma chu a kuak hian a kaw duak duak mai le. Pawih tlangval pahnih pawh chu leiah thisen nena in chiahpiah nuaihin nunna nei tawh lo tih hriat ngawih ngawih hian an bawkkhup zawi reng mai a. Mangkawla banbul pawh kak duaihin an ṭhen tlak tlak a.


Zedingthanga leh Kawlthanga pawh chu in thurbing bik tak hian an han in vai phe leh vuai vuai ṭhin a. Chutah Sialai vawinga a puak ṭhuai ṭhuai ta. Papawnga chu Silaimu chuan hnawl rawk in a pum chu hup nghal chat in a kut kar aṭang chuan thisen tharlam tak lo putchhuak in a zawna Silai zen la khu chiai chiai keng chunga Hmunzau tlangval ding kawh lah chu rum taka melh pah hian, Pialralah ka lo nghak ang che an ti chhak a.


Silaimu pakhat pawh chuan Thangzika dar dinglam va dengin an her lawp mai a, chu tak a hmaa Hmunzau tlangval ding pa chuan Thangzika sama kek chunga kuaidak pah hian, Luseipa ka Luseipui lakah i hriam i lek a, i chan chu hei hi tia a nghawng chhawk hmawk a tum lai tak chuan Chhunhleia silai puak ve nghal durin Thangzika lu tan tum tu pa nghawng chu an va verh sawr mai zawng, leiah chuan a ke khawng dat dat in a chatthla fel nghal hmiah a.



Zedingthanga chuan a sira silaimuin a den fuh tih hriat ngawih ngawiha a aihnahphahpui, Mangkawla leia tlusawp reng a pum hup chunga, chulai ruama inbeihna rapthlak zet kara dinchantumtute chemhriam lek chu mit sulh chung hian a lo thlir ve hram hram a.


Thangzika chuan a piah lawka Pialrala sianglawi hreh zet a nau a ngainat em em a,awm sep a, a ka aṭanga thisen tharlam tak chhuak leh ṭhin chu harsa ti tak chung a, leia a chempui rinchhana Papawnga pan chung chuan a bul a va thleng thei hram a.


Thangzika chu a mit a mittui hnam luangchhuak lek lek hian a bula Papawnga lo meng da va zet a hmel hmai dang lap tawh chu va dek in, a lu muangchanga chawikang chung hian, ka nau ṭang fan fan rawh aw, an ti a, Papawnga chuan, thei leh thei lo hian Thangzika kut chu chelh chung hian, ka tlangval ve tawh asin, hei min en teh, ral kut tuarin Pialral ka pan dawn hi. Ral kuta Pialral pan ka duh hleinen, ka thaw lak hi ti tawp rawh, ka thisenzam kal a buai ṭan a nia an ti sap a.


Thangzika chuan, ka nau, i hming hi kan tuchhuan thlengin an lam an lam ṭhin ang. En teh saw i i ṭhiana saw tia kawk vu chungin Piandenga dar hliam kara thiswn lo luang chhuak, chau tih hriat zet a, Hmunzau Pasalṭha a veh ṭhem ṭhem lai chu an kawh hmuh a.

Papawnga chuan acdanglam bik a ni, tia khuh kharh khar chung hian a mit chu an chhing riai riai a, Thangzika chuan a mitmeng chu a taksa awmdan chu duat tak chung hian an siamrem a, ka nau, thlamuang takin aw, pialral aṭangin min lo thlir reng ang che tiin Piandenga leh Chhunhleia che vel chu awmhmunah an thlir a.


Hmunzau Pasalṭha chuan a nau la damchhun pahnih chu an,Lal fanu tlanchhiatpui turin an ti tuar a, chu ve leh, Silai an puak dur a, Zedingthanga kut aṭanga Silai mu kap chhuak chuan Hmunzau tlangval pakhat hnungzang chu a va deng dawt a, tlanchhiat tum leh pakhat chu Thangzika chuan a sai thlu leh pawp mai zawng, Kawlthanga chu a mangang ta khawp mai.


A hmaa tlangval piandik zet, mitmeng rapthlak tak ding chu melh ralh pah in an vai pawp a  chu ve leh Piandenga chu lo kun zauhin leia in bin nghal thuai in a chem sei rengruang chu an vai let pawp mai zawng, Kawlthanga hnungzang ruh chu a tliak a ni tih hriat zwt hian a ri deuh chawrh mai a. Kawlthanga lo hawi let leh chiah chu a bekah an sat leh bur mai zawng, Leiah chuan tal khur ngat ngat chung chuan Pialral lam a pan ve ta.


Piandenga chu leiah ṭhu hnawk in an piah lawk a,,Thangzika thisen nena in chiahpiah nuaih leh a bul lawk a chet zai rel miah lo a, Papawnga nunna nei tawh lo tih hriat zet a va hmuh chuan a ling vamham leh nghal zat a.


Rang taka pan pheiin Thangzika bulah ṭhingṭhi nghal rawp in Chhunhleia pawh chuan Papawnga chu a lo kuah ve nghal vat a. Chhunhleia chu ring taka au ṭiau ruai chung hian an piah hnim pik kara Hmunzau Lal fanu thlaphang taka inhnit hlawp hlawp chu huat na men lovin an melh tur khai a.

Duhtawk ang aw.





Saturday 13 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-23 NA.

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.
BUNG-23 NA.

Seipui Pasalṭha Mangkawla chuan", Lal Fanu hnenah chuan i lu kha tan sak i duh loh chuan rak rak suh. Tiin a samah chuan an kek bu lawp a, Lal fanu hlauthawng leh thlaphang chuan mittui parawl ṭeuh chung hian khawngaihin min tina suh, ka nun zuah rawh. Khawngaihin min thlah rawh a na lutuk tiin Mangkawla kut chu a hmer ngat ngat a.


Mangkawla chuan lungai suh, ka nupui tur atan alawm ka hruai che. Tiin a mitmeng rawpna lo lang chhuak chung chuang it hmel tak hian an melh si sap a.


Piandenga, Papawnga leh Chhunhleia chuan an hotupa Thangzika chu melh leh ralh ṭhin in Thangzika erawh chuan a mitmeng fiah fai fel fak a, thawm lo hnai zel na lamah chuan a mit an len vang vang a. Chu tah, Thangzika chuan Zawi thawp sap hian in tum ṭheuh kha tho leh tur awm lo in aw tiin a silai cheng chu an kau ri rap a.


Thangzika chuan Piandeng, Chhunhleia nen khan thlanglam ah khuan hmakhalh ula, hlamthum danah in hlat ang che u. Aw ka pawh hma loh chu tuman in silai kap ri lo ang che u. Papawng ka dinglam sir ah hian hel la, an mahni lanchian theihna tur tawk ah khan i ṭanhmun i siam dawn nia, tiin An piah lam aṭanga thawm lo hnai zel lampan chuan a kal ṭhem ṭhem a.


Enghelh nei lek lo a hmalam lo pan tu te chuan an chungah eng nge lo thleng dawn tih pawh hre lawk lek lo chuan thawm dim lem lo tak chungin an rawn ri phei buan buan hlawm a.

Lei pawng lai deuha hnim kawng chen vel a ṭhuran chung chuan Thangzika chuan tlumtea thlir in a lo thlir dauh dauh a, chutah hlam sawmpanga awm velah chuan dingchhuak nghal in Ding rawh u, Khamsang leilung ngampa taka rawn rap te hian chhan awm lo'vin ke in pen ka ring lo e.


Kha khawilam nula nge ni a? Ka beng leh leihmawr hian htiat tawhna kan neih tlat chu le tiin a silai chuan che map lo hian an hruaitupa chu an tin ran a.


Chu tah, Mangkawla chuan za lo zet a nuih chhuah hak pah hian khawilam khua pasalṭha chu ni che maw, ka kawngdal in ka hmaah hian i ding ngam a maw tih pah chuan a silai chu zawimuangin an lek kang da da a.


Thangzika mit fing zet chuan an hotupa niawma a hmuh in chutia a silai a lek kang da da chu hmu vat in, i mawl hle te a nih loh chuan i silai kha ti che hlek suh. Pialral kawngka hi a in hawng zau teh mai a nia, ka tum hlah turin ka chelh lai hian min phstsan ngai lo ve an ti chang fak a.


Chu ve leh, an zinga pakhat chuan nang kha kan kawngdal in awm suh. Kiang mai teh, Sepui khua leido nih i duh loh chuan an ti ve khanglang a. Thangzika chuan, Leido nei turin chu in thinlung khan mn rin lut tihna a ni maw? Sawmna ka va hmu lo ve. Ka thutlukna chu a la ngai reng e. Engvanga Khamsang khawram chin rawn dai lut nge in nih? Nula Seipui khaw mi leh sa i ni em tiin hre lawk ru mahse an zawt zui zat a.


Nula chuan aw khur deuh dar dar hian aih a ti chhuak thei hram a. Zedingthanga chuan, Lusei pa, kan kawngdal-a awm hi nuam i ti vei phian em ni? In mal beih ah min cho em an ti khur khur a. Thangzika chuan at so duh ting suh u. Ka zawhna kha a la ngai reng. Tun chiah ka zawt nawn leh ang che u tia a sawilai chuan Paihte pakhat â fal bik chuan a chempui chuh thut in Thangzika lamah an tlan ve rawk a, Thangzika silai chu puak ṭhuaiin chu pa a lampan a tlan pa chu a thin hnunah tak chuan a silaimu chuan a va verh sawr mai a.


Chu tah Thaidawn Paihte pakhat chuan ṭe ruai chunga Thangzika lama tlan an rual leh chiah chu Chhunhleia Silai, Thangzika pian sir dinglama aṭanga rawn puak ve nghal tharin chu pa chu a vir leh nawk a, leiah chuan a ke khawng dat dat chung chuan pialralah siang a lawi leh ta a.


Thangzika chuan a chempui chu nghet taka hum chung hian, ka sawi chu in ngaipawimawh lo vei a maw tia Zedingthanga melh ding ngar chung  chuan i ngam ngam ka ngam e tiin a awmhmun an siam rem a. Thangzika chuan dik lo taka chet thawh in tum chuan in ṭhian te chan ang hi in chang ang tia a sawilai chuan Hmunzau Lal fanu manbettu chu Papawnga chuan a lu hek huam khawpin an kap ve siah mai zawng, Thaidawn Pasalṭhate chu a ruk tak chuan an mang a ang ṭan ta der mai.


Lal fanu chu hlau tak leh thisen a hmaia kai hnuang chung chuan Thangzika te lam chu rang takin a pan nghal a. Thangzika chuan, in hriam kha leiah dah rawh u, chu ti lo zawng nang hi a dawttu i ni ngei ang tiin Mangkawla chu a chempui chuan an kawk vu a.


An ralthuam te an dah hnu chuan Thangzika chuan Chhunhlei an ralthuam te hi khawm la, Piandeng, Papawng lo  chhuak ru le an tih chuan hnim zing aṭang chuan Paihte pasalṭha ho awih lo khawpin tlangval tuaitir an hmel en reng reng pawh a taksa in siam ṭan tir te hmelpu pathum an lo chhuak ṭham ṭham chu chik zet hian an lo melh kar a.

Chhunhleia chuan an hotupa Mangkawla bul a thlen chuan Lusei ramah ka vawk lal len e ek e ba le i ti vei maw tih pah chuan rang tak mai hian a kit chu chettirin Mangkawla hmaiah chuan an hnek bur mai zawng, leiah chuan a tlu hlawm tawp a.

Chutia tlangval tuaitirte, en  reng reng pawh a, la naupang tak, Pasalṭha nunzia tem awm pawh a lang lo, tlangval lian ṭha tak, hmel fel ren rawn in an pasalṭha hlauhna thinlung pu miah lo a an hnek chu mak an ti hial zawk a ni.


Chhunhleia chuan a hnek thluk pa chu ṭhingṭhit chilh in a bek samziala ṭham lawp pah hian a lu tan tur hian i thutlukna ka nghak e. Ku Zik an ti a, chu tia an hmaa tlangval naupang tak, ral leh sahrang hmaa zamna nei ngai miah lo in zah taka Thangzika thupek nghaka an hotupa dim baksak lo va a bek samziala a ṭham rengtu chu melh kar hlawm in an piah lawk a, tlangval hnarngul sang vah, a mitmeng thip tak kara thisen chhuah chakna thinlungpu, taksa in phut mawi tak chu an han melh leh a.

Chu ti taka an zah chu engtiang taka pasalṭha nge niang tih chu an thinlung ṭheuh chuan an ngaihtuah hlawm a.


Chu tah, Thangzika chuan Chhunhlei a tawk tawh e. Tia aw dam dap chuan an melh ran a. Chhunhleia chu lungawi lo ru tak chung chuan Ku Zik, i tthu chu ni lo se chuan he Paihte mawnghangpa lu hi ka tan ngei ang tiin an thawhsan a.


Zedingthanga chuan a mitmenga thinrimna pai chunga en ran chung hian, naua a fawngchelhtu ni lo la chuan i lu kha ka tan ngei ang an ti chher chhak a. Chu ve leh, Chhunhleia chuan a chem a khawm sak kawlhnam sei reng ruang tak chu theh phei pah hian kan dinhmun a in ang chiah e, ka lu hi tan han tum teh le. Pialral thleng pawh hian ka cho zia che hi i lo hre dawn nia an tih chuan, Piandenga chuan a Silaia tin kawh vah chung hian, a va ṭawng huai pang pang ve, in beih hah ngai miah lo hian a lu hi kan thlawh darh vek zawk dawn em ni? An ti chher chher a.


Papawnga chuan, an ngam a hnu, i han in nuai miah miah ang u hmiang. Lusei chhul chhuak ram palailenga zama tlangchhia ka hre ngai lo ve. A ngam chu lo kal rawh u an ti chheu chheu a.


Zedingthanga chuan, aw le. Luseiho in ngam ngam ka ngam e. Seipui Pasalṭha, sa leh ral hmaa zam ngai lo ka ni ngai e. Ka kawlhnam kha min pe u la tu hi nge ka hmaah hian lo ding ngam che u tiin an vau let sak a.


Thangzika chuan, aw dam dap hian Pasalṭha chuan a hmachhawn tur a hai lo ve, nau te u kiang ru, hei chu ka chanpual a ni tlat tiin an pan hnai salh a.


Ka buai em mai duhtawk phawt.




Wednesday 10 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-22 NA.

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.
BUNG-22 NA.


Zedingthang leh Mangkawla te chuan , feh kawngṭum thleng hlawl in, Zedingthang chuan, uai, ka rin ai taka khua kan han luh hma dawn chu le. Khawnge thlatla hi in nghak dai ang u hmiang tih pah chuan Sawntlung pawngah chuan Vaibel pak khuk laih laih pah chuan an ṭhu vung a.


Mangkawla chuan an chawlhna piah Mual chamdur lam chu kawh vu pah hian, a mit tlin tawk a hlaa mual let liam sang filawr tak in chherchhuan raih lo lang chu kawh va pah hian Leithum tlang pawh a lang reng mai ka ti, Leido kan nei lo a talang hian kan khaw hawi leh ṭuan pawh a ti zim raih mai ka ti. Saw ta lo lang tlang chhip in chherchhuan raih hnuai saw Lusei Lal Hualzasela Lalna ram a nih saw, Leithum khua, khua kan chuan ta rau rau, ni rei cham turin in buatsaih ula, in tha te kha a lo ṭhum zo hlauh dah ang nge.


Pasalṭha rammu chuan thlawhtlinna hlado chhama kawtchhuah lungdawh a, han chham vang vang mai te hian kan hun kal leh zel tur zu hril nia tia Lusei khuaa hleilen chu a thinlung chuan a chak ru hle a.


Chakna zawng tih puitlinna hian vanduaina a kengtel dawn a ni tih reng an hre mawlh si lo. Kal siam in Hmunzau khaw lam an han pan leh ṭham ṭham a. Kawtchhuah an han thlen chuan nu nau leh putar hnanghlai ho chuan chik zet mai hian an lo thlir dauh dauh a, chu tia an vangkhuaa Paihte sam bek zial ho minaran chunglam ṭhiau lo kal chu an thil tihlai ṭheuh chawl meuh a thlir chungin an lo kalchhan chu hriat an chak zek zek hlawm a.


Hmunzau Lalpa chuan a Lal-in lam pana Paihte ho lo kal chu ngun taka lo thlir in Tlangaupa ka pasalṭha Kawlthanga zu ko la, a ṭul thut a che chhuak thei turin tlangvalho kha i zuk bekbawr dawn nia tiin a tirliam nghal a.


Hmunzau Lal-in tuala Thaidawn hnam Paihte ho ding chu Hmunzau Khawtual tlangval te chuan rawn hnaih ṭhem ṭhem hlawmin chung zawng zawng chu Pasalṭha ral hrat Zedingthang leh Mangkawla chuan an hmuh hmaih lo chiang kher mai.


Hmunhlui Lalpa chuan, kha khawilam khua nge in nih le? Pawipangte a awm em ni? Ka vangkhua meuh lo chuangkai ta chu tia rinhlelhna mitmeng chuan zawhna an zawt a.


Mangkawla chuan Lalpa chu thip remrawma melh kul pah hian Lalpa i vankhuaah hian buaina rawnsiam tum a lo kal kan ni lo va,,kan lo kal chhan hian chhan ṭha tak a nei a, chu chu o Lal-in chhunga rel chi zawk a ni e. Khaw khat Lalpa ve meuhin khual chhawn dan chu i hriatthiam ka ring e, i Lal-in mawi tur hian Thaidawn Pasalṭhate hi min sawm dawn lo em ni? An ti a.


Lalpa chuan ka zawhna che kha i beng khan a hriat ka ring e. I mi chhanna ka nghak a nia an tih chuan, " Mangkawla chuan Lalpa chu han chansawm vek a duh rum rum tawh hial a ni.


Mangkawla chuan, Lalpa, Seipui khua Lal Lianmanga khua leh tui al ringa khawsa te kan ni e, kan hmaa tihtur awm chu khawdang Lal-in min hrilh ngai lo va, kan Lalpa hnen aṭanga thudawn nghak ṭhin kan ni an ti chang rat a.

Lalpa chuan chu ti a hnu kei Hmunzau Lalpa hian engvang fakauin nge khualṭha chhawna ka lo chhawn ngawt ang che an ti khur khur a.

Mangkawla chuan, chu ti zawng chuan kan hmuiphun kan in kam keuh hnan dawn a? Hei hi lo hre rawh, Seipui khawram chin rawn valh hi kan ke hniak thleng hian kan rawn zauh dawn a, chu mi thawt lawk nan che a lo kal kan ni tih pah a a kut dinglam chuan a hnungpuak a kawlhnam chu an hnaih deuh da da a.


Hmunzau Lal tuala khaw tlangvalte ralkai thei chin zawng chu lo pung zel in, an boruak rit ru tak chu Mangkawla chuan a kianga ding ngawireng Zedingthanga chu an mit sir zauh a.


Chu ve leh zik zak a tlang puat hian Lal leihka chu rang taka thlengchho in Lalpa inring lo lutuk lai chu chuh vat in a awm ah an tlawh hlawm nawk a, chu tah Zedingthanga chuan a kawlhnam chu phawi nghal zat in Lalpa nghawngah chuan an chuktuah nghal zat a.


Mipui thum hak chuan zia chhuah in Paihte ho chu an han hual nghal zat a. Chu ve leh Mangkawla chu Lalpa lam pan ve nghalin Lal-in chhunga Lal fanu hmelṭha ve tawk tak chu phih tho lawp hian a nghawngah chuan a Kawlhnam lianpui hriam zet chu an chuktuah ve nghal zat a.


Mangkawla chuan a ngam chu han che u la, a thi hmasa tur chu Lal chhungkua hi an ni tih pah chuan Lal fanu chu a kut hrawlpui mai chuan a dar chu an hrawmsak nawk mai a. Lal fanu hlau thawng lutuk leh thlabar chu a khur chhe ta der mai le. Zawi hnawkin Lal leihkapuia a tlu tur chu a kawngah Mangkawla chuan a lo dawm nghal zat a.


Muangchanga Leihkapuia nghat in an ṭhing,hit hnan sauh sauh a, chutia Lal fanu puanbih phelh hning hneng kara a mal no nalh tak lo lang paw phek chu Mangkawla chuan nuih sak pah hian an khi nui vur vur a.


Zedingthanga chuan khaw mipuiho hnenah chuan, in ralthuam kha dah rawh u chuti lo chu in Lalpa hi a thi nghal ang tih leh nawr nat an zual sauh a. Lalpa lah mi huaisen zawk zawk lo ni lo nen, Lalpa chuan a aw ṭial ruan chhuah pah chuan a khaw tlangvalho chu an hriam dah turin an ti a.


Ti chuan Lalpa chuan ka fanu kha khawih hlek suh tenawm pa, an ti vin ṭhat a, Lalpa thusawi ngaipawimawh hauh lo tih hriat ngawih ngawih chuan Mangkawla chuan Lal fanu chu a bianga sam kai chip chep te chu a kut hrawlpui mai chuan an hui kian sak vel a.


Mangkawla chuan ka duh chu ka hmu e. Kan ram valh rawn zauh nana a ruk a rala chet in chhuah chuan i fanu hian khaweng a hmu tawh lovang, kan him nan i fanu leh nang hi khawdai thleng kan rualin in lo kal ve ang, ti rawh le, hma hruai la, i tlangvalte hi kiansawn tir nghal rawh tih pah chuan a naute pahnih chu ko nghalin Lal fanu chu veng tlat turin an ti nghal zat a.


Ti chuan khawchhung mawng lam pan thla in pan thla in khaw mipuite chuan chutia Lalpa lrh an Lal fanu an han kawl chu ngaithiam si lo, chet la ngam si lo chuan an awmhmunah an in sawh an in sawh a.


Hmunzau Pasalṭha Kawlthanga chuan remruat nghal zing zungin tunah kan zui nghal mai hi a rem dawn lo va, losul haw hun awm velah kan che chhuak ang tiin ro an rel nghsl zung zung a.


Thangzika leh Piandenga leh Papawnga, chhunhleia te pawn Sanghal hnu chu an chhui char char a. Piandenga chuan fuh chu a fuh ngei alawm, Chhunhlei, en ta che hei a thi far pawh tih pah chuan hnahthela a thi far chu a kut zungṭanga nem hnan chu kawh va pah hian Chhunhleia awmah chuan an tat hnan kher a.


Chhunhleia chuan kher kher a che, tipah chuan a tukkhumah chuan an nem bu lawp a. Piandenga nuiza insum bawk si chuan kan thin ngah a hi a, kha en teh a mu leh lam a lawr a nia tih pah chuan Chhunhleia Kap zawn chu an kawk a, chutia Chhunhleia a kap en a a zukun lai tak chuan Piangdenga chuan a hnar chu an pen sak leh fawk mai zawng an in ta ziai ziai mai a.


An in um zawnga Chhunhleia hnar aṭanga thisen lo luang chhuak ngiai ngiai chu Thangzika chuan lo hmu vat in a nui lai chu tawp chawt hian, a tawk e an ti vin ṭhawt a. Chu ve leh Piandenga leh Chhunhleia in um lai pawh chu tawp chawt in, Thangzika chuan a mitmeng nelawmna reng reng nei hauh lo, mahse aw dam dap si hian Piandeng, fiamthu chintawk neih hi a ṭha ngai e. Kha i Aihnahphahpui thisen i chhuah der kha tih pah chuan Chhunhleia chu an pan hnai a.


Piandenga zak leh in thiamlo lutuk chuan, min ngaidam rawh, Chhunhlei ka tihpalh a ni kha a thungrulhnan tih pah chuan a bek veilam chu an dawh a. Chhunhleia chuan mitmeng nelawmna reng nei si lo, a la na a ni tih hriat ngawih ngawih aw khur deuh dar dar hian, a tawk e. Ka leido ni la zawng, mahse ka aihnah phahpui i nia ngaihdam ngaiin i khawsa lo ve ab tih chuan Papawnga chuan kut lo beng in Ku Thangzik, a mak mang teh e kan sahnu awmdan hi an tih chuan.


Thangzika chuan ai leh ai karah lehlam pangah hmuh ṭha kan hmu mai thei a ni, hrtianga kan sahnu kan bo hian malsawmna dawng tlak kan nih leh nih loh khuanu hian min fiah chawk zel a nia.


A mah erawh chu, kan hmaah hian kan tawn tur kan hre lo. Hei Hmunzau khaw ram chin kan thleng der dawn e. Fimkhur hle ang che u, ti hian kan sahnu hi kan rin chhui thlak ang nga, Hmunzau khaw perh tar hi hel in Lui mawnglam kan hrut thla ang, kan sahnu hliam chhui erawh in beisei ti sang lo ula tih pah a, a taksa khur ru deuh dar dar chuan eng emaw an tawk dawn a ni tih hrilhchawp kher ngai lo chuan a mah chuan a hrechiang hle mai a.



Chutah leh an piah muala, nula aw hian ka duh lo khawngaihin min thlah ru, tih thawm chuan Khamsang mihrang valrual beng chu a luh chiang kher mai le.

Duhtawk ang aw.

Monday 8 April 2019

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-21 NA.

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN.

BUNG-21 NA.

Khamsang khua chu, khawchhak lam aṭanga, Ni mawi taka rawn eng chuan a chhun paw phek a. Naupang tualchai leh Ar dawkdawlak te chuan Khamsang khua chu a ti reh lo hle mai.

Lalpa chuan, Tlangaupa hnenah chuan, ti teh, khawnge Khua in fangkual teh ang hmiang, Laihnuni pa  pawh khu kan lam a rawn pan chho dah dah khu, tih pah chuan a baibel chu an pak khu talh talh a.

Laihnuni pa chuan ka ho chung hian Lalpa kha khawilam lam nge ? An ti he haw a, Lalpa chuan", a engdang ni lo ve, khawnge khua in fangkual mai mai teh ang hmiang kan zawlbuk tual kangbang rim pawh ka hnar hian a hriat lohna pawh a rei lam lam tak e khai, Laihnuni pa nge nge i zam hi a ṭha narawh e ka ti tiin Tuikhur vengmawng lam hrut tur chuan an chhuk thla ta bauh bauh mai a.

Lalpa leh Tlangaupa leh a Khawnbawl upa chutia khawlaia nunau ten an han hmuh chuan an thil tihlai chawl meuh in an lo thlir dauh dauh hlawm a. Zawlbuk tual an han thlenthlak chuan Lalpa chuan khawnge ni tih leh a mawnghang lang dum deuh hal chung chuan Zawlbuk bawhbel chu an bawh liam a.


Sepui khua, Thaidawn Paihte Pasalṭha Mangkawl leh Zadingthang leh a nau mi sawm leh panga te chuan Hmunzau khawram chin chu an dai lut ve mek bawk a. Zadingthanga chuan a naute hnenah chuan Hmunzau khawram chin kan chuang lut tawh a, tu pawh khan in mit len ngun ula, a bik takin an chikhur awmna lam pan ila luh ngun a ni em? Tih kan chian ang.


Teizangho laka tlaktlum tum ran Hminzau Lalpa hian ka pawi a sawi ve hrim hrim. A fanu pawh khi ka mit tlin tawk khua ka chuan ve tawh a zawnga ka mit tlung ber a ni hial ang. Ka zen khawp ang tiin an khi ṭhaw a.


Mangkawla chuan, Ṭhianpa, an khaw ep chiah kan awmna aṭanga nihnih kal vel ah sawn, Lusei khua Khamsang khua a awm a, an Lal fanu hmelṭhat thu pawn khual zu kai pha ve nia, keizawng, Lusei rimchhe ho hi phin darh vek ka nap e, haw lamah chhuanlam siamin kan pawh law law dawn em ni?


Lal fanu hmelṭhai chu han lem vel chak ruk riauna kan pai tlat chu le, tia a mitmeng vertherna leh hmasialna lo lang chhuak chung chuan van va dak chungin boruak an hip kak kak a.


Zedingthang chuan nuih hak pah chuan chu ti chu khawhnih Lal fanu te kan hawn dawn zunia tia a rilrua a ṭhianpa remruatna pawmpui tak chung chuan a hma ai zawng chuan an phur thar leh sawt a. Zedingthanga chuan ti ru le, kalzai i rel ang u hmiang, fehrehsan lai taka thlen hman a fuh ber ang. In kawlhnam khan in kut hlat lo se, a ṭul huna che chhuak mai thei tur khan in rilru siam ang che u.


Pasalṭha nun zirtur chuan chhel a ngai a nia, tia a dara Vangvat khap kal chhat chhat chu a kut hrawlpui mai chuan an hmet vial nawk a.


Khamsang Lalpa chuan Zawlbuk chhung chu fangin an ding vang vang a, a lung a leng a ni tih hriat tak leh a tun hmanun chu dawnkir tih hriat tak mai hian an hawi vual vual a. Tlangaupa chuan chutia Lalpa mitmeng danglam tak leh a cheziaa hmuhhmaih theih miah loh a vaibel peh kawh lah pak na chang pawh hrelo a a ding ngawi reng an hmuh chuan Lalpa, hun liamta te dawnkir chung hian zan leh chhun kan tum tawi fo reng a nia an ti zauh a.


Lalpa chuan khik sak pah hian, i sawidik reng a ni. Panlainun te kha a ngaihawm rum rum teh e khai, Laihnuni pa, khawnge tap reng chi ka ni lo ve, tih leh bawhliam rualin Tuikhur veng lam an pan ding thla leh nghal a.


Thangzika te inzawn an han thlen chuan Thangzika chuan a leihkapuiah a chempui chu a lo tat mial mial mai a, a bulah thluak aia tihrawl nei ngah tur zawk hiala fianthu thawhnana an lo hman fiam fo tlangval tuaitirte, taksa lian ṭha tak Chhunhleia chu lo ṭhu in a khat tawk chuan an nui leh hak ṭhin, engtak chu sawi ang maw?


Lalpa chuan e khai, ka pasalṭha te pahnih chu kha khawilam mual nge Vawin lam hrut in han tum a? An tih chuan Thangzika chuan a chempui tah chawl meuh in Lalpa chu ding chung chuan Lalpa hei ka bula mi hian chankhan ṭha deuh a hria a ni awm e, Hmunzau lam nena kan inrina lam chuan kan lo rilruk deuh a, kha Lalpa khawilam thlichhia in ngr lo chhem thleng che'u a? Nge pawipangte a awm zawk? An tih a.


Lalpa chuan Pawipang awm lah lo ve, khua ka fan lohna hi hei a lo rei deuh tawh a, ka phur thur leh ka rilru kaldingin min turna em lah tak a tiin Thangzika chu an rawn panhnai a.


Lalpa chuan Thangzik, tu te nen nge ramchuan in han tum a tia thil sawiduh dang nei tih hriat tak mai hian Thangzika chu an en kar a. Thangzika chuan Chhunhleia leh Piandenga leh Papawnga nen hian kan ni mai an tih chuan Lalpa chuan a lu buk nghat nghat pah a zawi sap hian, ka khua lehtui in nghahna in ni a, khawi ilo chhuahvah changa a huho leh a bo a bang awm lek lo a ka khaw daingulte in chhuah vah ka phal lo a ni.


Fimkhur thu hlaah engpawh tawk thei kan ni a, fimkhur tluk a awm lo, vawikhat chetsual tawh siamṭha leh tur hian kumpui linglet a ngai fo reng a nia, tlangaupa, Piandenga leh Papawnga khan Lal-in lo pan se, Thangzik, Chhunhleia nen khan min zui nghal rawh u, tiin Lalin lam an pan nghal ta ṭham ṭham a.


Lal-in an han thlen chuan, Lalpa chuan a pasalṭha te chu an ṭhuttir a, Lalpa chuan, hei le ka koh chhan che'u chu, ka banglaia Silai fawng nga lai in tung khi Papawng, Chhunhlei, Piandeng la u la, vawiin ni atan in kutah ka hlan ni se, in hman zawh lamah ka Lal-in banglai mawituah in rawn kim leh dawn nia an tih chuan an hlim tlang kher mai



Lalpa hnenah chuan Lawmthu an han sawi liam liam a, bai vila tap lama lo ṭhu ngawireng Lal fanu hmelṭha mit leh Thangzika mit chu a in tawngfu ta chat mai le, Lalpa chuan chu hun reilote, Thangzika a melh lai taka tap lama a fanu duatlai awmna lam an melh chu Lalpa mit fing tak chuan a hmuh hmaih hauh lo.


Lalpa rilru chuan leh thinlung chuan ti hian thu an sawi a.


A hunlaia a tawngbaw chin tawh chuan hriatthiam loh tur a awm chuang lo ve. An hunlaia Pasalṭhate chungnung zia leh an dansan zia te, khawkhat nula lak a an to zia te hrechiangtu a nih em vang a ni, nuihsak pah hian Lalpa chuan, in hlawhtlingna hlado chhamri ka beng hian lo ngaichang se la, ka mitmeng uaithlalam tawh hian in hmel hmaia hlim hmel kha hmu turin a lo in buatsaih dawn nia tiin an ṭin tir ta a.


Ka la nuam lo lutuk a min lo hrethiam dawn nia aw.





THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-20 NA

THIH NGAM LU PU TEN HMALAM AN PAN. BUNG-20 NA.

Lawitlang Lal-in tuala mipui pungkhawmho chuan Hualzasela leh a naute chu an melh hrek hrek hlawm a, Hualzasela chuan, thin thi pawha mut mu min tuah tir thei lotu te hi an vangkhua kan luhchilh dawn a, tunah hian Mualarh khua kan pan ang. Lalpa lam en leh pah chuan Lalpa, i vangkhuaa thisen kan rawn luantir avangin i mi ngaihdamna ka rawn dil e an ti a.

Saithawmvunga nau an thah bangte pahnih chu phih tho lawp in ka nun che'u in duh chuan ṭha takin ka thu zawm ang che u. In vangkhua kan lawi  lut dawn a, ka vangkhua lo lawi lut a, a ruk a rala chet in thawhnaah hian tu ber hi nge a meizang hlaptu? An tih meuh chuan chung mipahnih te chuan khur deuh dar dar chung hian Hualzasela chu en in kan Lalpa an ti chuai raih a.

Hualzasela chuan tu nge in pasalṭha rawn zui sangawi zawnpuite? An tih chuan tlangval pakhat zawk chuan Lianlula leh Chungnunga an tih chuan Hualzasela chuan Hualngama melhralh pah chuan a ṭha e. Tlangval haw vang vang la, i ṭhianpa tlanchhuahnan hian in Lalpa hian Sial nupa leh Silai fawng thum ni sarih hma ngei hian ka vangkhua a lo pen lut ngei tur a ni an ti chang fak mai a.

Chutia Hualzaselan a rilru an thlak leh chu Thangzika lawmah lo tla in an vangkhua a ngaihtuahna chuan a rilru chu a kap ve hle a ni. Lawitlang Lalpa hnenah chuan Hualzasela chuan Lalpa, kan kal phawt mai ang nge. Hei hi chu ka kut ah dah mai la a lawmawm ngawt ang an tih chuan , Lawitlang Lalpa chuan in thu leh hlaah ka kut ka sil e. Hei hi a bul leh a tawpna ni rawh se tiin a Lal inchhung lamah chuan a luhsan tharh a.

Leithum khua an han thlen chuan Hualzasela chuan Thangzika hnenah chuan lawmthu an sawi luama,in Lalpa tan tiin ṭhihna chu an pe tel bawk a. Ti chuan Leithum chu chhuahsanin Khamsang khawlam chu an pan ding nghal nal nal a.

Laiveta chu lungawi lo tih hriat tak mai hian ngawi ngal hian a kal a, Thangzika tihngaihna hre lo in thiam zan lo chuan U Laivet, Leithum Lalpa remruat fan kha keia lo hnial chi a ni si lo a tia inphahhnuai taka an tih tak ah chuan Laiveta chuan nuih hak pah hian nia, i thiam loh a ni hleinem hei kan Lalpa tan Ṭhihna kan hawn mai bak ah silai fungnga lai kan hawn a liama lawmna a awm chuang hleinem.

An buaina ber ni ta chu an Silai Taizeng Lal lak a ta an lak tak insem dan mawlh mai chu a ni. Thangzika chuan ding meuh hian khua pawh kan hnaih ta bawk a, kan Lalpa hian Silai te hi kawl phawt mai se, a ṭul dan ang in kan Lalpa hian remruat mai se ṭha kan ti tlang em an tih chuan midangho chuan an lu an lo bu tliar tliar hlawm a.

Seipui khua Thaidawn Paihte  khuaa an Lalpa Lalzekheuha chuan a pasalṭha pahnih chu en vung chung hian Hmunzau khaw ramchin nawr ngam lo tur khawpa Lal dawihzep ka ni nem le, Lusei ho hi kawng engkimah hian hmakhalh ka duh a ni. Thingluang zawh an tih pawh an ngam ngam ka ngam. Mangkawl, Zadingthang in naute sawm hruaila Hmunzau khua pan turin in buatsaih ang che u.

Hmaizahna thinlungpu chunga hma in lak erawh ka duh hau dawn lo va, engkim huama a ṭul dan ang zela che chhuak turin ka duh che u a ni. Zamna tisa thau in man che u suh se. A kawi zawng leh a sehhel zawnga an lo dawnsawn cheu chuan in theihna lantir ang che u tiin a pasalṭha te a rintawk zia an lantir nghal a.


Khamsang Lal-in ah chuan Lalpa leh a khawnbawl upamin,' Zaikunga chuan Lalpa tunah zet zawng i Lalna khuaa hawi khawthawn pawh a nuam narawh e. Pasalṭha lah kut thliah tham zu nei che a tiin an khi ṭha a.


Lalpa chuan a Vaibel ek thai thlak zauh pah chuan, nih zawng a ni narawh. Muangleia ṭhuthmun erawh remna hun la ni rih lo chuan, hmat lam leh chhim lam te hian min karcheh a ni tih hi kan hriat a ṭha ang.  Kan hriat loh lama min lo phiarrutu te hi awm ve thei tho a nia an ti charh charh a.


Kil khata lo nui chhuak leh ri har har ṭhin Lal fanu leh Laihnuni chuan engtak chu sawi ang maw?


Lal fanu chuan, Ui, Lal ṭhian, a nin hian engtikah mah hma a la ngam dawn lo, kei chu ka rilru hi a buai takzet a ni. Engtin nge kan tih ang? Keiin hma han la dawn ila ui, ka zak bawk sia, hmeichhe zahawm lo ka ni mai dawn asin an tih chuan, Zokaii chuan, engpawh ni se, Lal fanu i nia, a ni pawh hian hma a la ngam lo mai mai pawh a ni thei. A nghah lam hi kan prih a ngai a nih hi. Di hmun mual lamah thing phurh pui turin ka lo sawm chhin dawn nia, ṭhiani lungngai suh. Engkim a ṭha vek ang tiin an hnem ve a.


Piandenga leh Papawnga Zawlbuk pan pawh chu zawi sap hian ti ti in Papawnga chuan kan Lal fanu hleitling zia leh piannalh zia khi, kei ka enkham thei mawlh lo chu a ni e. A zaidamna leh a hmelṭhatna te hian kawi sarih a en pha ngat ang ka ti tiin an nui deuh put put a.

Piandenga chuan, ni ngawt mai ti raw? A zai ngai miah lo hian khumpui han kaipui i la han zen mai ila tiin an han nui dun khiah khiah a. Papawnga chuan Laihnuni pawh hi keizawng ka iai hauh lo mai, Lalmual kil pha chin han ni ve ngat ila zawng hma ka la ngei ang an ti ve khauh a.


An ṭawng zawng zawng an hnunga lo ngaithla kartu Pasalṭha Saikhama chuan, khuh kharh chung hian Lalmual kil pha chin aia Khamsang khua tana i beihna hi duh ni la inchhuanna tham a tling asin. Mahni in sit lutuk hian kan thlen tur chin kan thleng lo fo ṭhin asin an ti dap dap a.








Thursday 4 April 2019

HMINGCHUNGNUNGA. BUNG-30&33

PASALṬHA HMINGCHUNGNUNGA
BUNG 30---33 NA.

Muantea Muantea Khiangte

Kawibem Zawlbuk ah chuan thawm ri va hriattur awmchhun chu tui taka an mu hnar ri bawrh bawrh leh zan lama hramthiam ten Zawlbuk kiang vela an aw chhuah chiah chiah in  perhpawng pawh a vi hlarh hlarh a.
.

Chutiacthlamuang taka an mut lai chuan Kawibem khaw ramchin Mungzarema leh a naute 120 tehmeuh chuan Manchhina te chu an lo fin ve mek bawk a, Mangchhina chuan hei Unaupa in lo thleng tluang maw? Ti hian kan lo nghak ngar ngar che u a nia engtia hma han lak tur nge nang aia upa zawk ah ro han rel ta mai che an tih chuan Mungzarema chuan aw le, nang leh i ho te mi 50 velin Zawlbuk in hual ang nga, Laithanga hian mi 30 hruaiin Lalin an lo hual ang, kei leh midangten vrngmawng lam aṭangin a chengte kan lo thunun dawn nia, hei lenglen ar khuang hnuhnung in min nan tawh hmel a, kal zai kan rel tlang dawn em ni an tih chuan an lu an lo bu tliar tliar hlawm a.
.

Mangchhina chuan aw le, Zawlbuk lam kan pan ding nghal ang nga, tumah kha zuah loh tur. Hmeichhia leh tar chak lo leh naupangho erawh zuah ni se hei khua kan hlat lem lo bawk a, hmanhmawh khuchuka kal pawh a ngai lem lovang chu maw, ka ho tur te kha in in peih chuan min zui ru le. Meichher kha pathum bak chhi lo ula an tihzawm nghal zat a.
.

Kawibem Zawlbuk lamah ve thung chuan Chungnunga chuan muthilh zai a rel thei mawlh lo a chha chu a ni.  Chungnunga chu ṭhuchhuak luau hian thinrim lek lek hian an phun bul bul a, a bul lawk a mu Kawibem Pasalṭha Kharmawia chu melh vung vungin a rilru tr te chuan a mutui bik lutuk chu tlawh thawh zawt a chak hle mai.
.

Chutah le, Ngharchhip pasalṭha ho chuan Kawibem khua pawh an thlaeng hnuaiah chuan an hmu thei ta. An phurin an pheikhai a zang vah vah hle mai. Mungzarema leh a naute ṭhahnem tak chuan Tuikhur lam aṭangin hma an rawn sawn chho ve mek bawk a, chutihlai chuan Mangchhina leh a ho te pawh chuan Meichher ti thi in muangchang chuan in lo ding hmasa te chu an kalpel ṭham ṭham bawk a.
.

Chungnunga pawh chu muthilh leh tumin an zangthal ar ar mai a, mahse mutchhuak chuan a zem hlawl lo. A harh tawlh tawlh zawk emaw tihmaitur chuan a meng kar mai a, chutah le a hriatna ṭhatak chu rawn lang chhuak in a taksa hmulthi ding sung sung chuan hlauhawm a hnai tih hrilh chawpchilh nghal in a silai chu an ban nghal vat a, Zaqlbuk bawhbel bawhliam nghal thuaiin thlaeng hnuaia mi za tam fe Kawibem khaw run tumtu te lo kal nguah nguah chu hmuin an in kar chu a hla tawh lo hle mai le.
.

Engtia han tih vak ngaihna a awm tawh si lo. Hmanhmawh tak chuan Lalin lam chu a pan nghal a, Lalin a thlen chuan Kawngka chu an phih hawng lawp mai a, Lalin chhung chu lut tlang nghalin Lalpa i khua hian beih a tawk hmanhmawh rawh u, tih leh Lal fanu mutui lai chu phih thawhlawp acrual nghal a, Lalnu chu thlaphang takin engtih nachang pawh hrelo chuan Lalin bang kil zirah chuan a lo ding khur tlawk tlawk mai a.
.

Chutah leh Silai a puak ṭhuai ṭhuai a mihringna tuar ṭe ri chuan zui nghalin vengmawng aṭang chuan in a rawn kang chho nghal hluah hluah bawk a, Chungnunga chuan kan thi vek dawn tih leh Lal bang chu thlawh auh tuar pah chuan vawithum an thlawh nawn leh chuan mihring lenna tur khawp chu a thlawh kau huau a, a thlawhna lama dap hriamin a ke chu a at thi zai zai a, a ke thi chu  an melh sak a.

Lalpa leh Lalnu chu hmanhmawh takin a chhuahtir a, Lal fanu lah chu hlauthawng tih htiat tak mai hian a khur hlak hlak a, Chungnunga chuan pawt hnaiin min lo hrethiam dawn nia tih leh Lal fanu chu putnawlh rualin lalin bang a tlawh awng ah chuan chhuahpui in hmunhim lam chu a panpui nghal a.
.

Lalpa chuan Tlangval in pek mai hi a ṭha zawk lo maw an tih chuan Chungnunga chuan melh hrawk chung hian i dam khawchhuah a ngai, tia a sawilai chuan Hmelma lam aṭang chuan thinrim aw lo chhuak nghal thuaiin zawng rawh u Lal fanu erawh kha chu zuah ang che u. Khawnge Lusei tlangval kha i awm? Lo chhuak ta che mi pa i nih ngai chuan tihthawm chuan Chungnungs thin a ti rim kher mai.

Chungnunga chuan kal rawh u hmanhmawh u la, in hnung ka rawn dawl ang, kal rang rawh u, min lo ngaihtuah suh u kal rawh u, chuti lo chu min rawn nangchin ang nga i fanu tan a pawi ang. Lalpa kal rawh u a tih chuan hmanhmawh tak chuan khawilam nge pan tur ber tih pawh hrelo chuan an kal ve nghal a.
.

Lal chhungkua pawh thui fe an kal hnu chuan an him tawk ring chuan Lalpa chuan tah hian i biru ang u ti in a nupui leh a fanu chu an chawlhpui a. Chungnunga chu rawn ri thla tak rak in Lalpa te bul a thlen chuan chawl khawmuang hman kan ni lo Lalpa kan kal a ngai a ni kan hnu an lo chhui mek a nia sawmhnih ṭha vel an ni ngei ang tih leh hma hruai a rual nghal zat a.
.

An hnu an rawn chhui awlsam mai loh nan a thup thei angber chuan an hnu chu thup ve a, mahse, Lal chhungkua kalpui a nihna chuan an hnu chu thup a ti harsa khermai le. Chungnunga chuan Lalpa hnenah chuan tikhan kal zel u la keiin ka lo ti khawmuang ang tia a sawilai chuan Lal fanu chuan mittui tla par chung hian aih ka duh lo, a ni thei lo, kan him na tur hian i nun i zuar tur a ni lo, tiin a banah an lo pawt a, Chungnunga chuan lungngai mah ta che in hnu ka rawn chhui zel dawn alawm a tih pawh chuan Lal fanu chuan aih ka duh lo i tello chuan khawiah mah ka kal dawn lo, tih leh kuah hnawp an rual a, Chungnunga chuan duat taka lo pawm in a hnunga chul pah chuan ka veng reng dawn che alawm lungngai suh i nu leh pa vang tal pawh a i kal a ngai, an lo hnai zel a nia an tih chuan Lal fanu chuan muangchangin an thlah a, a nih leh damtakin i lo kir leh ang tih mintiam rawh an tih chuan Chungnunga chuan tiam chu harvti tak chung chuan aw le ka tiam che ka lo kir leh ang tiin Ral ho lo kalna lam chu an pan nghal a.
.

A piah lawk a meichheng eng de chuah chuah chu thlirin an tam danah chuan mi 20 ṭha vel an nih a ring nghal a. An lo hnai zel a, Sawntlung pawng ah chuan inring taka ding vang chuan Ral ho chu a lo nghak a. A bul hlamthum vel aqmah chuan awih ruam hi a awm a, chulaiah chuan a tam thei ang ber chu lum thlakpui chu a tum ruh hle.
.

An lo hnai zel, Chungnungs chu vanlam hawi chuan Ka pa i fapa hi min lo ngaihtuah suh aw, an ti sap a, a chempui chu nghet taka humin a lo kal hmasa chu a nghawng chhawkhmawk tum chuan a lo in ring hle mai a.
.

Ral ho chu lo hnai zelin an in kar pawh hlam 10 lek in a daidan ta maw tih chuan ring taka au khawk rum rum in mi inringlo lai bei ngam lek a dawihzep ho an tih chuan Chungnunga hnu chhui ho chu an phuzawk hial a, an pasalṭha Mangchhina chuan nuihsak pah hian khi le tih leh sawntlung pawnga Lusei tlangval inring taka ding kak hah chu a chempui chuan kawh vu pah hian a lu khi ka duh a ni han man ru le tih leh a naute chu chungnunga lamah chuan hmanhmawh takin  a tirliam nghal a.
.

A lo kal hmasa pahnuh te chu chungnunga chuan awlsam takin a lo thal der mai a, a chempuia thisen tharlam tak far fuk fuk chu melh kalh pah hian in vai khan lo kal ta che u an ti vin leh hrawk mai zawng a bawh hian an lo bawh chho nghal huk a.
.

Ral ho chu Chungnungs hmaah chuan panga an tlu ta, midang ho chuan a aia fimkhur zawkin an han veh ṭhem ṭhem a, an hmaa Lusei tlangval piannalh tak chu chuti maia basa ngam chi a nih loh zia an hrechiang tawh kher mai le.
.

Pahnih hian rawn bawh leh in a lo kal hmasa zawk chu a thinah tak an thlawh siah mai zawng chupa chu a ṭhingṭhi hnawk mai a zawimuang chuan a zal ta raih raih mai a.
.

Pakhat leh chuan a chem chuan a rawn vai pawp mai a, Chungnunga chu a him seng bik ta lo a ban thip zawk chu an melh a, hmelma pa chempui chuan a ban veilam chu tai thler duai pah chuan Lusei pa i nep lutuk tih leh rawn bawh an rual nghal a, chu tah leh dinglam sira inher zawk pah chuan hmelma pa tukkhum chu hek huam chuan a chem chuan an sat tehreng a nih kha Sawntlun pawng bulah chuan bawkkhup chunga khur ngar ngarin a zal ria riai a pialral lamah siang a lawisan chiang khermai le.

BUNG 31 NA

Thim lal rorelna chuan Chu lai ngaw chhah tak kara mihring inhrosa thawm leh na tuar ṭe rawng rawng ri te chuan chulai ramhnuai thim chhah tak chu a luahkhat  hneh hle a. Thisen thang rimte chuan Pasalṭha pian diktak, hlauhawm in a tihbuai ve loh chuan a mitmeng fiah kak mai hian a chem hum lohna lam chuan a hmaa ral ho chu sawntlung pawng aṭang chuan an hui lauh lauh a.
.

Mangchhina chuan rum ul a melh khui khui chung chuan Lusei pa kan hual bet tawh che, nangmah chuah khan Lal chhungkua chu i humhim zo lovang in pe mai ula ka nun ang che an ti a, Chungnunga chuan hei leh chen kan kal tawh alawm, in pe tura min duh chuan tu emaw zawk zawk hian pialral kawngka kan hawn a ngai ngei ang, tih leh a hma lama chak tawk a tlang thlak rualin Mangchhina nau chu hnimah chuan an tlu hlawm leh tawp mai a, chutah le, Mangchhina chuan a tualin bawh huk tur an tih chuan Chungnunga lamah chuan an han tlanphei ve nghal a.

Chungnunga chuan a rilru te te chuan Kawibem lalpa leh a nupui leh a fanu chuan thui tak thleng ngei se a ti hle a ni, a chhan chu thihna kotlanga a hmangaih Kawibem Lal fanu pianthiam leh hmelṭha Herliani a din a phal loh vang a ni. Mangchhina ho te chuan an hmaa hnim te chu sat engin khawilai berah nge Chungnunga chu a awm tih lah an hre der si lo a rawn ri thla fua kha chu an hre lawi si.

Mangchhina chuan a naute ho chu vin khur khur chung hian in hmuh hma loh chu zawng rawh u, meichher kha chhi ula tia a sawilai tak chuan a naute zinga mi chu ṭe ṭhawtin hnim zinga a tlu ri thlawrh chu hriain an han en nak chuan a Lu leh taksa lo hrangnawlh mai chu mak an ti hlawm em em mai a, an awmna thlang ruam aṭang chuan aw lo chhuak in Manzika chuan ka nau Chungnung lo zam reng reng suh aw, ka lo kal e tia sapui hnu, a sa seh um ang hrim a rawn ri chho buan buanin fimkhurna pawh a nei tlem hle nghe nghe a.
.

Chungnunga chu ner sakin a Putea chu ven zawk a ngai tactlat mai le, a putea lo kal na lamah chuan zawite te a kal ṭhem ṭhem in Meichher kenga lo chho ri buan buan lam hawia Pawih pa Silai tin laitak chu ek ṭhawt khawp in a hnungzangah chuan an tlawh tehreng a nih kha, Chutah rang mangkhenga in saseng leh nghalin Pawih ho chu engzah chiah nge la dam tih lah a hre si lo, a putea lo chho chu a hmai hup sakin a lum thlakpui a, ka pute, bengchheng suh ral ho hian min hual bet hneh hle a nia, engtin nge i lo tlang chhuah theih zawk an tih chuan a putea chuan khatia Zawlbuka min khungkhawm hnu khan min phuarna kha a lo nghet tawk lo va, ka lo tlangchhuak thei hlauh a nih hi, khawnge kan Lal chhungkua te an awm? An tih chuan Chungnunga chuan an thleng hla tawh ang tia a sawi lai chuan meichher eng an hma lawka awm chu an hmu thuai a, Chungnunga chuan nang dinglamah kal la tih leh inring taka a ke bul lawk a Thingtum chu lak pah chuan meichher kengtupa dinglam hnim lamah chuan an theh phei a chu ve leh chupa chuan an en nghal vat a, chu ve leh kal leh tura a inher chiah chu Chungnunga chempuo chu thlawk chhuak nghal zat in chupa nghawng chu a chhawk hmawk mai a.

Mangchhina naute pawh an tlem ve ta hle mai, mahse mi pahnih tan chuan beih tham fe an la ni. Chutah Mangchhina chuan tuman meichher kha chhi eng tawh su an ti tuarh chuan chu zanthim chhah tak chuan ngai rawn awh leh in chu ngawpui thim chu a thim dum kuk thei hial a ni.

Lal chhungkua te pawh kal ngaihna hre tawh lo chuan a nih nih ni mai tur chuan kal leh ta nge pawh ti lo chuan zing khawvar hun chu chau hah tak chung chuan an nghak ta rawih mai a.

Chungnunga chuan ral ho an hnai vak lo tih a hriat hnu chuan ring taka au in Pawih mawnghang ho, in ṭhian ṭhatnan duh tawk tawh ang u hmiang? Ṭul lovah thisen a luangral hnem tawk tawh e an ti vin fiak ṭhat a, chutah , Mangchhina chuan Lal chhungkaw awmna min hrilh la i lak aṭangin kut kan sil ang, Lusei tenawm pa, i duh lo a nih chuan kan sai phak ah hian i lu rawn rawlh chhuak ta che tia a auh lauh lauh lai chuan  Chungnunga piah aṭang hian Chungnunga putea chuan Muangleia mutmu kan tuah lai lai a, mi dawihzep ang maia hnunglam aṭanga min phil in tum hi in la tisual khawp ang.Mualzawl khua Lusei hnahthlak fachuamte hi kan ngawi mai mai dawn lo. In buzawl kan rawn luhchhuah dawn khawp, tiin an chhang ve sak a.
.

Mangchhina chu an faifuk raih hnu chuan a naute chuan an hotupa lam chu pan khawm in a kiang an han thlen khawm chuan mi 11 lek an ni ta, Mangchhina chuan aw le, tunah chuan hei zan te a rei ta, ti hian a rukin kan ṭhaṭhen rih ang, Kawibem khua kan lut ang nga, Kan Lafapa te kan pawh ang nga, tha tharin Lal chhungkua kha kan zawng mai dawn nia, meichher siam ru le an tih chuan an meichher tih thih chu an han chhi kai leh a.
.

Mangchhina chuan ring taka au in tunah chuan keini lam chuan hriam lek chhuah kan tum tawh lo ve, ka kawngdalin lo awm suh u, Khua kan pan dawn an tih chuan an ngawi vang vang a, chhangtu an awm loh takah chuan ngsihngam takin Kawibem lam an han pan a.
.

Chutah le, an zinga pakhat chu ṭe nghal ṭhawtin a tukkhum lei vaw chawrhin an tlu thum chhak a, a ke leng bat batin a chatthla fel der a. Mangchhina chuan rangtakin meichher ti thi ru a tih rual chiah chuan a hnungbera mi chu ṭe leh nghal ṭhawtin a lu leh taksa chu a hrang leh nawlh mai a.

Chu tah chuan Mangchhina chuan a nau pakhat leia lunei lo a a lu laksaktupa chuan rang tak a dawkchhuak nghal puatin a thlang awih laiah chuan Chungnunga chu pawmchilhin an lumthlakpui buan buana Mangchhina nauten ka ho a an lum thlakna an thlir laitak chuan Manzika chuan an inrin loh lai chuhin Chungnunga te lunthlakna lam a lim thlak pah chuan Pawih pakhat khabe hek huam chuan an sak ngheng mai zawng, an meichher de ah chuan Manzika chuan lo hmuru khiau chu ni in, Chungnunga te pahnih lumthlakna chu rinaiin a lo awih phian a niang chu Chungnunga te chu in lehthal tawn zak zakin khualkai Pasalṭha pahnih Chungnungs hmingchher ve ak ak ṭan chauh chuan a chempui hlauh tawh bawk si, Mangchhina chuan a chempui la hum bawk si, a humna lam chu a elh sak ṭang ṭanga, chumi remchang chu lain Mangchhina chuan Chungnunga hnar chu thi baw zawih khawp chuan an tauh sak nghak mai zawng, a vawnna a thlah teuh e.
.

An lum muang tial tial a, Pasalṭha pahnih sa leh ral hmaa zam ngai lo te chu thisen chuan a bual hneh kher mai a nal in an thang ban chap tawh nen an thlan chhuak nalin a bual hneh hle bawk a, Chungnunga chuan le a vanneih asiamin a hnar thi zuih chu ngaih pawimawh chi a ni lo tih hriain a Vaihlo funah chuan a mu dinglam zawk lamah chuan an ṭham herh sak sawk mai zawng, Mangchhina chu a ṭe ta ruai ruai mai le, Chungnunga lah chuan thlah atum der si lo.
.

An lum thlaknaah lah chuan an pilh pheng phung tawh mai bawk sia, mau lo ding tauh lurh chuan dangin mau behchhan chuan theih patawp tak meuhin ṭe ruai ruai chung chuan Chungnunga chu a malpuiah chuan a tlawh ngheng mai a, Chungnunga pawh chuan  na a ti ve hle a ni, tha tawp tak meuha a mala tlawhtu an awm zet chu. A vaihlo fun a vawnna chu thlah nghal zawt in Mangchhina chem humna erawh thlah a tum lo hle mai leh, Chungnunga chuan a awm ti fek in boruak an hip kawk a, a tha neihzawng zawng nen Mangchhina kut bawr a bekin a dawn siah siahna chu ngsi pawimawh chi a ni lo tih hria in a chem humna lam chu khawvela acthiltih hreh ber a tih a ngai a ni tih hria in an seh sak vak mai chu acthlah chiang e, mak tak mai hian Mangchhina chu a che a la rangin a la harh ṭha fu mai a, Chungnunga chu vawithum leh kian hawl hawl pah chuan a kut chuan a hnar thi reh thei lo chu an tuai puat a, thip taka mengsen ram ching hian vawi leh khatah Mangchhina chu an bawh phei rawk mai zawng Mangchhina chuan lo persawn san a tum kha a kawngah Chungnunga chuan lo man hmanin Mau behchhan bawk chuan mihrangval pahnih chu dinchan zawk tumin an han inlehthal tawn leh zak zak a, Mangchhina chuan Chungnunga tukkhuma a kiua nghawk pawp pawp pah chuan a mangang ru ta hle mai, thawk a harsat ṭan ta a chhan chu Chungnunga chuan a tha tawpin a dul ah kuah bet tlatin natawkin Mangchhina dul chu an kut pahnih chuan an kherh tlat mai zawng, Mangchhina thaw ṭha theilo chu meng pual raw raw in a ka aṭang chuan tuifim leh Zanriah a bar buhmal te chu lo chhuak in an khuh khak a, Mangchhina chu zawi riar riai in Chungnunga hnungzangah chuan a kut chu a dah zawi ta hnuang mai a, a ke leng bat batin a awm an sep leh dawrh dawrh a, chutah makti taka Chungnunga en run chung chuan muangchang chuan Khawvel a chhuahsan ta a.
.

Chungnunga pawh a chau ve ngang a niang Mangchhina malpui kham chuan vanlam a hawi chhoh pah chuan acthaw hak hak mai a, a mah pawh chu a chauin a zawi ve hnawk thei hial a ni. A chhak lawka ngawi renga lo thlir rengtu a putea chuan Chungnunga chu chhuang takin an pan hnai a, ka nau hahdam tak khan awm rawh, ka puih i ngsi lo tih ka hria alawm, tiin a tupa chu an melh vawng vawng a, Chungnunga chuan la thawk halh halh pah chuan tui tui tui awmna kan zawn hmuh a ngai, tiin a putea chu an melh run a.

Duh tawk phawt ang

BUNG 32 NA.

Manzika chuan bawiha tia pan hnaih pah hian a tupa chu an sawi a, Chungnunga chuan ka ṭha e. Ngaihtuahawm ka ni lo ve, kan hmanhmawh a ngai a ni, tiin Mangchhina lu nghawng chu an sat bung hmawk mai a a lu chu ak in a thi lah chu a iptepui mawng aṭang chuan a lo hnam chhuak pur mai a, ti chuan Lal chhungkaw tlanchhiat nalam chu chhui zel in an kalna hnu chu an zawh zar zar a, nakinah chuan kawr ruam an thleng thla, mei lo eng teng teng chu hmu in Lalpa chuan kiltin mai chu hawikual hrak hrak in   Chungnunga te nge Mangchhina ho te nge kan lam lo pan ang tiin rirubuai takin a hun chu s lo hmang ve mek bawk a.
.

Nakinah chian an lam pana thawm chu hria in Chungnunga chuan ral kan ni lo ve Lapa tia an ral koh hnu chuan Lalpa chu thaw huaiin kan lo beisei lo che asin an tih chuan Chungnunga chuan hei puitu ka nei hlauh mai a, ka putea tiin an sawi a, Lalpa leh Lalnu leh Lal fanu chuan an thinlunga lawm leh hlim tak mai chuan Mihrangval pahnihte chu an lawm thiam hle mai a.
.

Chu luiruam thim chhulh mai leh hramthiam zawng zawngte ten aw chihrang hrang an chhuah chuah chuah nahmunah chuan Chung mi panga te chuan khawvar nghah mai lo chu tihtur an hre der lo. Manzika chuan Lalpa tunah chuan i vangkhua leh tui te chu meivap ah an chang ta, tunah chuan  nunthar nena hmalam hun Ka pa lalna rama i thlir a ngai tawh dawn a ni an tih chuan Lalpa chuan duh thlang thei dinhmunah ka ding rih lo ve, nangnin ṭha in tih ang ang chu kei chuan ka pawm vek a ni, hei eitur engmah kan nei bawk si lo a, ka lo lak khawl sa Mautuai zik no rawh hi kan ring mai a niang chu an tih chuan Zaman chuan Lalpa a ṭhat hlauh chu khua var se kan khaw lam kan panding nghal mai dawn nia an tih chuan Lalpa chuan khaw karkawng a hla tham si a an tih chuan Chungnunga chuan khaw awm hmasa berah lut i la kalkawnga kan mamawh tur a piang zah pawh dawn lovin kan dil mai ta lawng an tih chuan Lalpa chuan a ṭha ang in hah te a dam tawh chuan hei ka ramchhung a la nia ka bel hneh khawp asin hma ka hruai ang nga min lo zui mai dawn nia tiin kal zai an rel ta a.
.

Thui fe an kal hnu chuan zing khawvar engmawi tak chuan thing hnah te chu hmuhchian theihin a rawn en a, a hnu reiloteah ni zung lo langin an kalna tlangsang lai tak chu a rawn chhun en sat sat a, Chungnunga chuan Lal fanu chu melh ralh pah hian nek deuh hlak chung hian i chau tawh em an tih chuan Lal fanu chuan en ha pah hiam chau lo ve, ka rinai takin ka kal thei phian zawk, tiin an chhang a.
.

Tlangchhip an han thlen chuan Manzika chuan en teh u kawngṭum kan pawh dawn der nia tia an awmna aṭanga hla hlam 6 vela kawngṭum awm sak en tgar tih hriat zet chu kawh pah hian hma kan hruai ang nge tlai nitlak hma ngei a khawi emaw Lalna ram chhung kan thlen a ngai ang, tiin lal an rel a.
.

Kawng sahen hnu chu zawh zelin tlang chhip lamah law kai chho leh in tlang an han thlrn meuh chuan an piah lawk ah chuan khua tu Lalna ram nge tih pawh an hriat loh chu an va hmu thuai a, Manzika chuan uai ka brisei aiin khua kan lut hma dawn zu nia, Chungnung thui pawh a nih loh saw hma hruai rawh le, kan hmeichhia te hi an chau chhe zo mai dawn an tih chuan Mautheia tui a pai chu Lalnu leh a fanu chu an pe a an in zawh chuan an kal leh nghal mai a.
.

Chhirpui khua in 120 vel awm hi an lo nia an Lal Lalsawiluaia chuan Lalin leihka sang aṭanga an mahni lo pan a mikhual te chu a lo en chik hle mai a, Manzika chuan Lalpa Mualzawl khaw mi leh sa kan nia zanin chauh min lo mikhual turin i khawngaihna kan rawn ngen a ni an tih chuan Lalpa chuan a nih chu maw le, Lal Manphunga mi leh sa maw in nih an tih chuan Manzika chuan aw ni e, kei hi a fapa ka ni a, hei hi ka pa tupa Hmingchungnunga a ni, ka bula mi te hi Kawibem Lal chhungkua an nia, run an tawk a hei an him hlauh a nih hi an tih chuan Lalpa chuan a nih tak chu maw le, lo kal teh u khai, tiin an hui lauh lauh a.
.

Lalin an han luh chuan Lalpa chuan an hmel an en vang vang chuan an chau thawkhat a ni tih hmuthiam nghal in Lalnu Vanlalpeki hnenah chuan Thansiama nu hei an hmel en hian chaw kaw puar paeh ei lo hmel an pu a han buatsaih teh le an tih chuan Kawibem Lalpa chuan Lalpa kan chungs i ṭhatna hi kan hrereng ang tih sap pah chuan a nupui leh a fanu chu khawih thlala tak chuan an melh vang vang a, chutia Lalnu in chaw an chhumhmin chuan puar takin an ei a, Lalpa chuan Lal chhungkua chu ka bulah thleng se, an pahnih hian ka khawnbawlmin Chawnga te in ah thleng mai se, tin hei in hmuh ang hian ka vangkhua hi kan la tam lo khawp mai a, Mualzawk khaw chanve pawh kan tling lo a chha chu a ni a, chutih rual erawh chuan kan khua hi acralmuangin leido nei lo hram hram tur hian hun leh ni kan chhiar fo ṭhin a ni an ti charh charh a.
.

Manzika chuan Lalpa i khua leh tui chu a nuam hle mai, thlira hawi vel lah hian hah pawh zu dam sawng sawng thei hial a, an tih chuan Lalpa chuan a va lawmawm ve le tiin Lal fanu hmelṭha tak chu thlir vung vung pah hian hei nula hmelṭha tak a nih hi ka fapa tan min lo pe mao ta che an ti phawng mai a, Herliani chu phu deuh awk hian Chungnunga chu an melh zauh a, Kawibem Lalpa chuan Chungnunga nena an inkara thil awm chu lo hriatpui tak mai hian Lalpa ka va lawm ve keia fanu ve meuh hian mi chhungkaw khawsak dan pawh va thiam suh, an tih chuan Lalpa chuan chungte chu hun a rei ang nga a zir ve mai  turah ka ngai an lactivta deuh deuh a, Manzika ngaihdan ni vak lo chuan Lalpa Kawibem Lal fanu hi chu ka monu tur a nia an tih sak chuan Chungnunga chu a lo laiin a zak ru chem chem a, Lalpa chuan chu zawng keia va gnial theih ni suh, i vannei hle mai ka ti, mahse ka fapa tan ka awt em a ni, a man atan pawh engkim hi ka phal asin an tih tak ah chuan Kawibem Lalnu hausakna ngaisang tak mi Darkhaii chuan keia fanu ve zawng tu khaw kha mah hian Lalpa an uksak lo ve, a hmelṭhatna erawh hi chu a man a sang khawp ang an tih chuan Chhirpui khaw Lalpa chu a phur tulh tulh mai a, chutia an han ti ti lai chuan an Pasalṭha leh a fapa chu lo in zui lutin chutia mikhual an han hmu chu an ding deuh dat a, Lal fapa Vanzaua chuan an in lianpui leihka sanga nula hmelṭha tak lo ṭhu chu a thlir ngawih ngawih mai a, chu chu Manzika te pu tu chuan an lo hmuh hmaih hauh lo mai.
.

Lalpa chuan ekhai ka pasalṭha tanchhuak chu kha in va hlawhtling awm ve maw le, Bela lo kal hnai teh u an ti a, an khaw pasalṭha Zobela hi pasalṭha ralhrat ve tak insual thiam ve tak hawisang vevthei tak zawlbuk ah pawh in luling ve tak hi a nia, an Lalpa fapa hi tlangval pangngai ve tak Lal fapa in la sang ve tak, kei ka ni inti chin a ni ve a, ral rel pawh acthiam ve narawh e.
.

Ka pa kan vannei asiam in hei kan lo hma thei a nih hi tiin Kawibem Lal fanu chu an melh ralh a.Lalpa chuan Kawibem Lalnu chu melh in hei hi ka fap chu a nih hi, i fanu nen hian inneih tir i la ti chuan nangni pawh ka Lalin sirah hian awmhmun inbengbel mai ta lawng, In pa hi ka khawnbawl ah awm nghal mai se tin i fanu manah ṭhi leh dar i duh zah zah ka pe ang che an tih phei chuan Lalnu chuan awhawm a tiin chu tluka hlu chu a awm dawn chuang en mi tiin A pasal chu an rawn nghal zat a.
.

Kawibem Lalpa leh Lalnu chu hausakna chuan a ti buaiin a ti â ta vek mai le, Kawibem Lalpa chuan Lalpa kan phu loh duhsakna a ni ngei mai ka fanu hi puitling a ni ve tawh a, makpa neih pawh a hun ve tawh ta in ka hria bawihi nu remtih dan dan ni mai se an ti zet zawng, Manzika chuan e he he hetiang hian maw kan in thlah dawn a ti rilru neuh neuh chung chuan a mitmeng chu acthip ta ram mai le.
.

Chungnunga ve thung erawh a hmelah danglamna vak a lang lo, khawdang hawi in vaibel chu a pak khu laih laih a, an ti ti pawh hreawm pawh in a lang lem lo.

Lal fanu lah chuan hlauthawng takin a nu leh pa leh Manzika leh Chungnunga chu a entawn zak zak a. Lalnu chuan Lalpa nia hei i khua leh tuia han inbengbel mai pawh hi ka nap e an tih leh chuan Manzika chuan Chhirpui Lalpa hnenah chuan hei ka rilru a nuam thei ngang lo mai Lalpa kal kawnga kan ritur Faisa min pe thei em keini chu hei ka tupa nen hian a tlai a tlai hian kan chhuak nghal mai ang nge an tih chuan Lalpa chuan thei tuk e le Vanzau an kham khawp kha an iptepui ah hian chhun sak ta che an tih chuan Vanzaua chuan Manzika iptepui chu la in a nu Lalnu chu an hlanchhawng leh a, chutah an pasalṭha chuan uai chuti tut tut tur a ni ngai lo ve, kan khaw zawlbuk in mawi ve reng reng ang chu le pasalṭha kawng zawh tumte tan chuan khual khaw zawlbukah hian in ṭan dawn lawm ni tiin mei nei takin an bia a.
.

Manzika chuan nuih ṭha pah hian e khai keini ang ruang val satliah te zawngin tu khaw zawlbuk kan mawi zo ve lo ve, dam han hauh ila rawn zin hun pawh a lawm mahna an tih chuan Kawibem Lalnu chuan nui sang chung hian nia hei kan in bengbel dawnin a lang ta sia in chungah lawmthu ka sawi mawlh mawlh e an tih chuan Manzika chuan ngriawm tak mai hian keini deuh i fanu vang hian hei puar euh el in kan awm phah a an ti kher a.
.

Chhirpui Lalpa chuan tluang takin in vangkhua in thleng dawn nia an tih chuan kal zai rel turin an in buatsaih ta a, Lal fanu hmelṭha chu a mang a ang tak zet chutia a mi pa hmangaih awmchhun kal liam mai tura a ding uaih an hmuh chuan a nu leh pa rilru kalsual ta chu mak a ti hle mai le.
.

Manzika chuan Kawibem Lalpa chu melh kawk chung hian haisakna hmachhuan vanga hei tia i awm hi mak ka ti, i mangan lai khan mahni nunna pawh thap ṭhak ngam khan asin kan beih, i lo he tih vang hi a ni maw i vangkhua pawh nun nuama an lo awm theih loh an ti ram hmak mai a, Chutak Chhirpui Pasalṭha chuan uai patling te hmaisa khual khuaa i han hmuh ngam mai chu le an tih chuan Manzika chuan chupa chu rum taka en ha pah hian ka ngam a hnu eng nge sawitur i neih? Kan buaina hian kan sawmtel ve hleinem che, Mualzawl  Lal fapa Mnazikan a sawi chu a sawi a ni mai, an ti ram hmak a.
.

Chhirpui khaw pasalṭha Bela chuan uai i huai ve pang pang hle mai he khaw daingul sa leh ral hmaa zam ngai lo ka nih hi an tih chuan Chungnunga chuan Mualzawl khaw pasalṭha Hmingliana fapa Hmingchungnunga ka ni ngai e, kan buainaah hian lo inrawlh suh an tih chuan Bela chuan chu hming chu a hre chiang hle mai, sukte pasalṭha rual tu dawltu chu a ngam lo hle tih hriat tak mai hian en ṭha ngam manglo hian in thubul chu han sawi chiang ta che u an ti dam diai a, chutia a pasalṭha chhuanvawr ṭi dui hmel an hmuh chuan Lalpa chuan melh zak zak hian Chungnunga chu a pasalṭha in a hlau tih a hrechiang hle mai a ni.
.

Chungnunga chuan Mangchhina lu a iptepui aṭanga phawrh pah hian Kawibem Lalpa chu hmehbel in hei hi i hmu maw, he pa leh a ho te avang khan thi leh dam karah mahni nunna pawh ngsihlu lovin ka chhanchhuak che a, tunah a him chinah min thlauhthla leh sia maw tiin an melh kar mai a, Lal fanu en leh pah chuan nuih deuh sak pah hian hmeichhe rilru hi lo hmutlang ni ila zawng, hlim reng ang che, an ti sak a, Lal tual lam a pan dawn chuan an khaw pasalṭha bela hnenah chuan Ngharchhip pasalṭha te lu i khai kim ve hunah chauh mi o hmachhawn dawn nia. Rihhmun Pasalṭha Liangkhaia ka sawisak ang khan ka sawisa mai tur che a nia tiin hnai set sawt ah an en thip ram mai zawng, chu pasalṭha chu a lo huaisen lo hle mai le, Chutah chhirpui Lalpa chuan a tawk e ka khua hi chhuahsan rang rawh u buaina ka duh lo an ti ram hmak mai a, Chungnunga chuan rum taka en ho pah chuan keini pawn buaina kan duh lo, ti hian kan kal ang, i khaw mi leh sa te kan hnunglam aṭanga min lo hmehmit tir i tum vaih chuan i vangkhua hi ka hal darh vek ang tiin hnunglam hawi let leh tawh miah lo tur chuan kal zai an rel ta a.
.

Thui pawh an la kal hma chuan Kawibem Lal fanu hmelṭha eltiang chuan ko tuarh in mittui tla par hian Chungnunga chu panin a bul a thlen chuan kuah thlawpin khawiah mah ka awm duh lo i kiangah lo chuan ka thla a muang lo, tiin in sut faih faih chung chuan Chungnunga ṭangah chuan an bri hle hle mai a, Chungnunga chuan lo kuah let in i nu leh pa tana ṭha tur chu i tih a ngai sia lawm, kal tawh rawh khai hei mi hian min en hrek hrek a nia an tih pawh chuan Lal fanu chuan tawlhsan zai reng a rel si lo. Chutah an nawmna tur um mi chuan hmangaihna an hrethiam phak ngai lovang kumkhuaa an hnena ta kal hrangin hei ka zui dawn che a lawm an tih leh sak chuan Manzila chuan a lu lo bu in chungnunga chuan kuah vawng vawngin ka lawm e kei pawn ka hmangaih reng ang che an ti ve sap a.

Duhtawk phawt.

33-LAST EPI.

Hun leh ni te chuan Lisei hnam peng khaw hrang hrangte chu kal liam a her liampui ve zel in mahni seh seh mualah ṭuanzai relin am takin mahni tan an thawk ve bek bek hlawm a.
.

Pasalṭha Hmingliana chuan a fanu thar Kawibem Lal fanu hmelṭha Herliani nau vei chu ngaihven tih hriat tak mai hian an in chhungdung lian ṭha takah chuan a vei tawn sek mai a.

Tlangval hreṭan a tet laia luhlul tak leh ṭap ngai reng reng lo HMINGDAILOVA mi reng reng pawn he nai hi engtin tak lo ṭhanglian ang maw tia an lo sawi ṭhin chuan A ṭhiante nen an tual zawla ṭhubial laih laih chung hian an han nui ri leh hak zel a. Hmingdailova chuan zanin chu Chungliana vawrh ka va hreh e, Zawlbuk kai loh mai pawh hi ka nap ka ti mang nge an ti lar lar a.
.

A ṭhiante zinga pakhat Zaluta chuan nuih kur kur pah chuan chu le a rum e a rum e, Hmingdailo, nang hma hruai la, Mi hrangval tur a piang dawn e, khawnge sang rawh sang rawh, theihpatawp khan sang rawh tila in in hi kal hual ang u nang hma hruai la tiin an nui leh hak ṭhin a. Hmingdailova lah pek chuan khaw nge ni in ti tak tak teh ang tih leh thawh rualin ring taka au lauh lauhin Sangta che le, tia ring taka an in tlanhual chung chuan an au mai zawng Hmingliana nuihza in sum chuan kan Hmingdailova mai mai zet hi zawng a ngaihna a awm lo a chha chu a nih hi ti suk in a nupui duatlai chu an melh ralh a.
.

Ti hian kan duh tawk leh phawt ang. Hmingdailova hian bul rawn ṭan ṭha leh rawh se.