Monday 29 July 2019

THIM ZINGAH PAWH KIR AN REL LO. BUNG-1 NA

THIM ZINGAH PAWH KIR AN REL LO

BUNGKHAT NA

LALMUANKIMA KHIANGTE

Van chung sânga Muvanlai nupa chuan Darzep khaw Lal-in lian ve pangngai tak chu thlawh hual in an aw neih chhun chu chhuah in an han hram kàk kàk a. Darzep Lalpa Liansavunga chuan Tuithum Pasalṭha pahnih leh an vâl upa chu melh kàl chung hian, in thu zâizâp dan chuan ka ngêng zu chhùn riau a hriatna kan neih chu.

Saw lâi Sesih mûal tlâng dung saw ka pa lo bawh ram leh a pasalṭhate ram chuanna kan perh tarna ngei ni in saw ngawpui saw ka huang chhûnga rin luh a nia sin. A reng reng thu-ah in Lalpa chuan mi nèk duhna thinlung a va nei lian reng reng ve maw le. A khaw hawi a thûiin a mit tlin tawk pawn va hmu pha suh. He lai thleng thleng hauh a, palâi hmêl in lo lang ta mai hi hriatthiam a har hle mai anti a.

Tuithum Vâl upa Taineka chuan Lalpa, kan lo kal chhan leh kan duh chu i hre tawh a, kan lei do nih in duh loh chuan saw lai ram saw fel fai taka kan Lalpa nena in rem siamna in neih a ngai a ni. A thu hrimin kan chhak ràl Pawih leh Tedim Paihteho khian an lo la chhuh lui tho tho dawn che a, nang leh kan Lalpa in in rem siam phawt chuan chuti mai chuan an lo nêk ngam miah dawn lo che'u a, tiin thiam takin an veh thlem a.

Lalpa chuan, eng pawh chu ni se, hei in hmuh leh hriat angin inza leh sawmthum awrh kan ni mai sia, Lei do nei lo hram hram tura kan fimkhurna leh a hnung tawlh zawnga chet kan lak fo na hi in tan chuan ṭan chhan ṭha tak zu nia. Amah erawh chu, keia thu tlûkna lo siam fel chi ziazang a ni lo ve, ka upa te leh ka pasalṭhate ka lo râwn ve phawt ang e an ti a.

Darzep Lal-in a, Lalpa hmel danglam ta riau leh a thinlung chhunga rilru natna lo lang chhuak chu a kianga ngawi renga ding, tlangval la upa lem lo tak, en reng reng pawh a a hmêl hmâia han chungnunna hmuh tur bik awm miah si lo, mi naran ve mai ang a lang, mah se, han belh chiana a taksa phiar mawi ru tak te, a mitmenga eng pawh hmachhawn thut se zamna chhiar tel tur awm miah lo te, a ban bul lian ṭha fu si leh, a hmel en ai maha a kut hraw ru riau te, hnarngul sãng vah, khabe kual raih, lian ṭha ve pangngai tak chuan a hmuh hmaih loh chiang kher mai.

Tuithum Pasalṭha chuan, aw le, Lalpa ni thum kan nghak ang che u a. Palai hmel erawh kan hmu ve thung turah kan ngâi tawh ang an ti chang fak mai a.

Lal kianga kut kuangkuaha ding ran chuan, aw then kharh kharh pah hian ti hian a rawn sawi chhuak a.
Kan khaw ram chin a ni a, saw ngawpui chungchangah chuan keini lo kalna chhan tur a awm lo ve, ni thum chhung kan Lalpa hi in ngaihtuahna hun pe u la, ni li naah in hmel hmâi kan lo beisei zawk ang an ti chang ve fak mai a,
Tuithum Pasalṭha chu a mitmenga thisen chhuah chakna lo lang nghalin, a mitmeng chu ti zim deuh san chung hian Darzep Lal-in chhunga tu tih a hriat loh tlangvâl la upa lem lo tak chu melh ding ngàr chung hian, a taksa peng tin te chu uluk fahran hian an bel chiang hmasa te te a.

Darzep Lalpa ina tlangvâl lah chu a nun phunga danglamna chhiar tur awm miah lo leh, eng pawh thleng se hmachhawn cho tih hriat tak mai a, Tuithum pasalṭha nen chuan mitkhap  sak sakin an inmelh kar a.

Tuithum Pasalṭha chuan, aw le, ti hian kan thu a tawp ni rawh se. Lalpa i kâ aṭanga chhuak kan ngaih chan laia, naupang ka chhuak a thupe âw ka hriat na hian engkim i huam ah kan ngâi e,  an tih chuan Lalpa chuan ka vangkhûa hi, kei leh ka upa te kut ah a in nghat lo va, ka Pasalṭha leh ka tlangvâl te ah a in nghat zawk asin an ti ve hmiah a.
Lalpa bawk chuan ka ṭawngka chhuak nghak hman lek lo va thutawp in han siam mai chu le, tihtak em-ah chuan hei hi lo hre rawh u. Ka khûa leh tuia nu nau te ka ngaihtuah em vang hian a tawlhah ka ṭang zel a, tunah chuan in duh leh chak chu ka hre fiah tawh.

A kianga ding chu melh ralh pah hian, Leido nei turin ka in peih e. Ka pasalṭha Darphawka ka neih chhung chuan khaw hnih in thurual pawh ni se ka hlau ngai lovang, ka kianga ding hi ka pasalṭha Darphawka chu a ni e, fathâng ka awl zinga naupang ber a ni bawk tih hi in hriat loh ka duh lo ve, tiin Darphawka chu a dah chungnung zia leh a dah pawimawh zia chu an chhak chhuak zauh a.

Lalpa rilru tawt lutuk chuan mikhual te chu enkual dan dan chung hian tunah chuan kan Lei do inni ta, englai paw'n kan in peih reng e. Ka kianga ding hi a nê pawh in ek lova nge an tih leh hram chuan, Tuithum valupa leh pasalṭha ralhrat, Thlahlova leh Chullova chu an han ding rual nghal zat a.

Lal-in tuala tlangvâl in hawrkhawm te chuan an Lalpa inchhunga an aw hriat ṭhan tak awki sang vah chu bengkhawnin an hmuh remchan a piang hmanrua chu hum in Lal-in chu an hual ti tih ta mai a. Lalpa chuan nungdama ka zuah lai che'u hian rang takin ka vangkhûa hi chhuahsan nghal rawh u, an ti chang rat a.

Vâl upa Kaivela chuan rum taka Lalpa chu melhin aw le, i thu tawp chhuak chu a mawi hluan e, kan Lalpa beisei ruk zu nia, in khua hi tia Lalpa an kawh chiah chuan Darphawka chuan a mitmeng thip rem rawm taka melh pah chuan i ṭawngka chhuak khan ka zaidam chin a pelh vaih chuan a khamphei in in vangkhûa i lâwi lut ngei ang tih ka tiam a che.

Ṭawng tamna hian ramri a pel chãwk ṭhin, ramri a pelh tawh chuan a peltu chuan ṭangkaina reng a nei tawh dawn si lo. An tih zauh chuan Val upa chuan hmusit hmel taka ner khum deuh sâwng chung hian, tlangval leiah leh pialralah pawh, eng leh thim zingah pawh tiin Lalin chu hnung tawlh chungin an chhuah san ta a.

Darzep Lalpa chuan a kianga ngawi renga ding, a mitmenga thinrimna lo lang chhuak Darphawka chu melh kal raih chung hian, tunah zet chuan ka beisei loh tawp thil a thleng ta. Darphawk, ka khûa hi i kut ah a innghat e, eng tianga hmalak chi nge niang tiin an be râwn a.
Darphawka chuan Lalpa, tunah chuan i khaw tlangval ralkâi thei chin khawma an thinlunga huaisenna tuh chauh lo chu tih theih kan nei lo, a mah erawh chu Lalpa, i khua leh tui te hian an nun chan ngam turin huaisenna an nei a ni tih hi ka beng hriat tluk zet in ka hre chiang asin. Kan piah mual letliam a, thingthelh mualah sawn nu nau tar chak lo thleng a an himna tur hmun kan sah en a ngai a ni.
Zan a ni emaw, chhun a ni emaw,  eng hunah pawh ni se, ral lo lut thei reng an ni a, ral dan kawn khur mûala khawchhung luhna khu phui ṭha taka kan thuam ṭhat a ngai a ni. Naktip aṭang khian tlangvâl zingah  sawm ka thlang chhuak ang a, hrualna hun min pe rawh, an tih chuan, Lalpa chuan a pasalṭha Darphawka chu a naupan aia a thluak ṭhatna te chu hre chiang tih hriat tak mai hian a hmela hlim hmel pu sarh chung hian i duh dan in i kalpui dawn nia. Hmantlak ni tura i chher ngei ka beisei an tih chuan Darphawka chuan aw le Lalpa, ka lawm e. Tiin Lal-in chu a chhuahsan ta a.
Zan a ni a, tlangvalte thinlungah chuan lêngi runsang kai duhna thinlung pu hlawm hek lo le, chu tia Lei do nei tura an vangkhûa an han in buatsaih meuh chu hriatthiam har an tiin an nunphung a danglam takzet hlawm a.

Chutia rilrua kaptu nei rùna hun an hman lai chuan, an khaw nula hmelṭha, Siampuii chuan a thinlunga a lo duh ruk leh an rûn zan tin kâi tura, a lo ngaih ruat ṭhin Darphawka chu a ngai vêng vêng mai a, Darphawka lah chuan buaina chhumpui kara hmel in duhna leh in thlakhelhna aia Chungnun a duhna leh hnehtu a duhna chuan, a thinlungah lalna chantirin a hmaa tih tur hautak tak chu englai pawha hmachhawn reng turin a rilru a siam sauh sauh thung.

An khaw nula hmelṭha leh pian nalh, Nau hnun bu phir kawh lah chu a ngaihthah bik a ni chuang lo. A rilru leh ngaihtuahna chuan englai paw'n a hre ve fova, a kianga hun han hman te chu chak viau mah se, Lalpa hian a dah pawimawhzia leh a rin tawkzia chu a taka hlen ngei a tum mai zawk a ni.

A nau Laiphawka tlangval rawn hre chho ṭan tir, kum sawmpanga mi lek chu, a hmêl hmai en aia a taksa lian hrawl ru tak te chu ngaihtuah rauh rauh in chher hriam a duhna chuan a thinlung luah khatin a nau chu an vangkhaw chhanhimtu ni thei tur chuan Pasalṭha nun hrang hrangte chu zirtirna pek a tum ruh tlat a.

Ni a vanlaizâwl-a, hram thiam chi tinreng te'n, an aw rawl mâwi tak chhuah in Darzep ngawpui an fang. Duh thlanna lamtlûang zawh a chungnunna duhtu te'n nunna hlutzia an chhui phak mawlh si lo.

Pasalṭha huaisen te hmathehna chuan Lusei leh Lusei kara in hmêlmàkna lan chhuahtir-in duhàm chin lem an nei si lo. Ṭiau lui ràla Tidim hnam ,"Mungtinchhawn Lal-na khuaa Pasalṭha râlhrat ,"Khamzasiam leh a aihnahphahpui Lunzakeu ten ralkhat aṭanga Lusei khua thlirin chimih vek turin funpui an er ve mek bawk a.

Phar Mau(  Mau hling nei) thelh hun hmuna Darzep mihuaisen ni tura an thinlunga tuh tlat-tu Darzep Pasalṭha Darphawka chuan a chhang chiah ,"Laiphawka leh Khawmvela, Zabiaka, Chawngzika, Dengruma", Zawlbuk kâi tir te, mei hnung puaka Val upa te sira an titi inthlahrung taka, lo ngaithla ṭhin te nunchan an zirtir chuan a mit a tlungin chhuan rukna leh a thinlunga ngaihsan rukna pai chung chuan an khi leh sak a.
Darphawka chuan Mau-theia tui chu in tir khawlh khawlh in ti hian thu ṭha an fah sauh sauh a.

Ṭhut bial tir ṭaih in, ka thusawi tur hi ngun takin ngaithla ang che u, Sa kap hnem ram vachal te hi Pasalṭha tia sawi nan an hmang fo ṭhin a, nangni chuan chung zawng zawng aia pawimawh ber ka sawi tur hi ngun takin lo ngaithla ang che u.
Mahni khaw chhan nan a mahni nunna pawh hlan ngam khawpa mihuaisen te hi pasalṭha dik tak an ni tih hi in thinlung khan thlunzawm tlat rawh se. Sa kap thei lam a ni lova, Ram lama thangchhuah lam a ni hek lo, in rilru leh ngaihtuahna kha ngun takin sêng ula, hnung tawlhna nun erawh hnuchhawn tlat ang che u.

Kan khua hi kan Lalpa leh a upa te avanga ding a ni lova, nangni leh keimahni vanga ding a ni tih hi vawng reng ang che u, ban leh lam a hman tlak loh chuan a lehlamin vuan tlat u la, ṭhian chhan thih ngam lu puin hmalam in pan dawn nia. Aia upate zah thiamna hian dam reina a keng tel a, chu chu in thinlung ah khan khung tlat ang che u.
Kan khua hian eng pawh a tawk thei reng a, chu mi hun a lo thleng pawha mahni khua leh tui tana ke pen tura huaisenna in neih phawt chuan Lusei hnam peng hrang hrangte hian Darzep khaw ropuizia an sawi fo ṭhin ang.

In tukkhum khan mit nei tel se, a pâwng a puiin a sârhù laiin âtso chi a ni ngai lo. Rilru fim tak puin kan hmachhawnte ke chheh uluk zet in inzir chiang ṭhin dawn nia,  tunah chuan ka Keite rual tiin ka lam fo ṭhin ang che u an ti dap dap a.
Darphawka bawk chuan, ding ula, Laiphawk, Chawngzika nen khan in kawp ula, Khawmvela leh Zabiaka kha inkawp ula, in thinlunga in huatna nasa tak pai ang khan han in bei teh u le, tiin an hnung tawlh san a.

Darphawka chuan a bula ding Dengruma chu en kal chung hian i hliam khan zia-awm lam pan phawt rawh se, nang chu lo awl rawh an ti a.
Laiphawka leh Zabiaka che chu a nalhin Darphawka pawh chuan a awih lo hial zawk a ni. Darphawka chuan Zabiak kha le, lo inring rawh aw, tih leh a lama tlan rualin Zabiaka chuan Darphawka lo tlan chu a nghâwng chhawk zawk tumin a mausep ken chuan an vai zawk mai a, mahse a vai ṭhelh chiang kher mai. Darphawka chuan Zabiaka lo vai chhuah rual chiah khan kun nghal vatin leia inbin nghalin Darphawka chuan Pasalṭha, i nun kha ka kut-ah a awm, tih leh a chempui chuan Zabiaka tukkhum chu an tin ran a.
Darphawka chuan Zabiak, ti khan i hrethiam em? Ka duh duh nalai ka chem hriam hian i taksa kha a tai thei tih hi! Ka duh chuan i kaihza thâ pawh kha, ka chhat thei reng an tih chuan Zabiaka chuan a lu chu an bu nghat nghat a.

Khawmvel, i ke dinglam aikhan i ke veilam a ṭang rei thei zawk, a chhan chu i veikhawr em vang a nih kha, i taksa khawng khan i ṭuan a ti fum a, kha kha i sawizawi ṭhat a ngai a ni, an tih leh dap dap hnu chuan, Darphawka chu an hmêl hmaia ngaihsanna lo lang chhuakin, an thil tih lai mek ah chuan rilru an pe hlawm hle a ni.

Zanriah eirel hun awm velah chuan an khaw kawtchhuahah  chuangkaiin, tuibur hmuamdà ang vel an han chawl vâng vâng a, Darphawka chuan   kan Val upa ka lo bek bawr ang a, kan in inlo chuangkâi dawn nia. In Ralthuam neih ang ang lo chhuahpui ang che u, Kurung mual kan fang ang an ti chang rat mai a.

Zan a ni a, zan reh tak a ni. Lal-in Leihka sânga Lalpa leh a upa te titi chu a rumrà kher mai le, Lalpa lu-kâi chhalh tawh chuan, mahni Lalna hmun pawh a mawng hung nghet thei lo va, duhâm chin lem nei lo a ngam zawngte lak a hleilen tuma a nêk zawng leh a tai zawnga, an lu an rawn rawlh chhen hi keizawng ka zaidamna hian tlin hek lo le, en teh u, Zawlbûka kan Vâl upa ṭawngkã aṭangin ka Pasalṭha Darphawka chuan ka tlangval panga lai thlang chhuakin, Nunchan zirturin khu kawt chhuah lam khu meichher an det zu nia, tiin chhuang tih hriat tak mai hian an melh ding ngar a.
Kurung mual an thleng thla ṭep tih hian an thlang la hla ve fe a meichher pali lai an khaw lam pana lo chho ngiah ngiah an hmu ta tlat mai le.

Darphawka chuan, naute u, kan meichher ken kha pahnih ti mit ula, pakhat chauh kha chhi ru le, khual duhawm loh kan va thlen hmel ve, azan zanah Laiphawk, i meichher ken kha i ke lamah dah rawh, tiin a silai ken chu meichher eng zawi tak hnuaiah chuan an endik a.

Meichher eng chu lo hnai zelin Zakhuma chuan a mitmeng fiah kaka melh ralh chung hian, kan bul ṭanna tur chu a va thim dawn deuh ve an ti chhuak chhak a. Darphawka chuan, ngun takin lo ngaithla ru, kan in pawm chilh hun a lo thlen chuan, an thawk harsa turin in ke khan an pum ah in kherbet tlat dawn nia. Kan lo inhlauh palh a nih paw'n khu kurung mual sir lai     ah veilamah khuan kalkhàn zimte a awm a, chu chu zawhin a piah mual thingse mualah kung lian ṭhazet hmun zawllaiah khan kan in nghak dawn nia.  Ka thu la hmasa lovin tuman âw in chhuah tur a ni lo.
Khawmvel,,Laiphawk, Zabiak, in pathum khan dinglam sirah hian in rawn hual ang a, A tam berah mi 10 bak an ni lovang an meichher eng aṭang khuan, in iptepuia in hrui kha ṭulpik buk lai deuhah khan hling ula, an mahni tihzam nana kan hmanrûa tur a nih kha. Khai le, ka tih hunah in pawt che dawn nia. Chawngzik, a thlang deuh ah khuan i hrui ah kha zu hling la, hlam sarih velin in kar ti awl ang che.

Aw, ka pawh hunah khai le, ka ti ang a in pawt che dawn nia. Hlauhna thinglung khan in thinlungah hmun chang suh se, Khawmvel, in thlang lawk hlam thum vel ah khan kham chhengchhe tak a awm a nia, in fimkhur dawn nia tih leh hmalam pan an rual nghal a.
Rãl nge an nih! An khaw Lal thu kenga azan zana Darzep khua lo pan tih chu Darphawka chuan a ngaihtuah rauh rauh a. An lo hnai zel, an thawm lah chu an dim lo hle mai a, Darphawka chuan lo melh kar chung hian a thlanglam aṭanga an mahni lo pan mek te chu Meichher engah chuan a hmu chiang hle mai a.

A mitmeng zimsan aṭanga lungawilohna lo lang chhuak chuan an mi chante zinga an hruaitupa chu an hmuh zet chuan thinrim avangin a taksa pengtin te chu a khur ru deuh dar dar hial a ni.
Tuithum Paslaṭha chuan hmai ûang zet hian an khaw nula hmelṭha zen a chakzia leh nunau pawisawi lo thlenga han rikrâp a chakna chu, a kâ aṭang chuan a phuh chhuak zuah zuah a. Ngun taka an ṭawng lo ngaithla kartu Darphawka chuan aw ring tak mai hian ding rawh u, an ti tuarh mai  chung ,"a rawl râla chet thawh tum te chu a ti ding chawt mai a.
Timna leh zamna nei eih lo va, an mahni che chang lek lova silai fawng chelha tintu chu, meichher êng chuan a hlimthlâ chu a chhun raih a. Darphawka chuan, hual beh vek in ni tawh, in ralthuam kha paih ula ṭhingṭhi rawh u tih pah chuan a silai cheng chu an kau ri rap a.

Darphawka vek chuan an hruaitu pa chu, en bing bik tak mai hian nang i ni maw? Ka lo beisei ang ngei a ni. Pasalṭha chuan hmeichhe âwmnêm te ni lovin Pasalṭha bawk a hmachhawn ṭhin. In inpe dawn nge tia a sawi lai mek chuan, Chullova chuan leiah tih tuarh pah chuan a bula meichher keng chu pawt dawk zawkin a meichher ken chu ti thi turin an ti ṭuarh a, chu ve leh Darphawka Silai puak chuan a mu thlawh chhuahpui nghalin Chullova bula awm Meichher kengtu chu a nghawngah silaimu chuan a va verh siah mai chu leiah chuan a ke khâwng deuh dat dat in a chatthla nghal zat a.

Darphawka chuan a chem chu phawrh nghalin, Thing beh chhan pahin ring leng lawnga, Chullova auh pah hian, in mal beihah min cho in awm em? an ti chang rat a. Chullova chuan i mi bumna thanga, âwk mai mai duh turin min ring em ni? Cho chikimin ka cho che an ti let ve sak a.

Laiphawka chuan a chhak deuh aṭang hian, Darzep tlangval kan zam ngai lo, a huhoa in sàm in cho em? an rawn ti ve leh lâng lâng a. Chullova chuan Leithum pasalṭha te kan zam chhe mai mai ngai lo, inngam ngam kan ngam, finrawl chhuah a, min hmeh mih chu tum duh ting suh u, an tih chuan, Darphawka chuan Pasalṭha chu a thusawiah a ding nghet tlat ṭhin. naute u, a cho ang ngei in ka pan dawn a in ralthuam kha dah thla ula, in kut hmawr erawh khan banphak rawh se an ti a.

Chulova chuan nau te u, Darzep pasalṭha lu ka khàina kawng a in hawng e. In tha kha thlah dul ula, hmalam tlemin rawn pan rawh u, Pasalṭha thu sawi ring ngam tur hian, ka hnung tawlh ngai lo ve tih pahin Darphawka chu a rawn pan chheu chheu a.

7 comments:

  1. A ngaihnawm dawn e.

    Thui deuh hlek leh regular deuhin ni thei se.

    ReplyDelete
  2. Zawm vat chi, a ngaihnawm dawn

    ReplyDelete
  3. A ngaihnawm dâwn e. Han ti zel teh. Mahse engatinge tunlai thuziak mite hian HLOH (lose) hi HLAUH in tih tlat le, a kawh hi a hrang hlak a nia.

    ReplyDelete
  4. Chhiar anuam thin khawp mai.

    ReplyDelete